Josef K. en het dansende skelet

Laat ik beginnen met een lichte teleurstelling. Het proces van Franz Kafka las ik twintig jaar geleden en wat ik me na al die jaren vooral herinner is het gevoel van beklemming dat je bevangt als je ziet hoe een individu in de raderen van het systeem wordt vermalen. Die beklemming krijg je in de verstripte versie door Chantal Montellier (met de bewerkte tekst door David Zane Mairowitz) niet in dezelfde mate. Waar de originele tekst je meezuigt, blijf je bij de strip op afstand.

Die afstandelijkheid wordt veroorzaakt door twee dingen. Montellier tekent goed, maar ze laat in haar tekeningen een interpretatie meelopen. Je ziet gedurende het hele verhaal een klein skeletje meedansen en -springen met de hoofdpersoon. Dan ga je het hele verhaal al lezen in het teken van de vergankelijkheid. Dat buitelende skeletje zorgt meteen ook voor een te groot onrealistisch element. Daarnaast geeft Montellier met haar tekeningen een hommage aan Robert Crumb en Jacques Tardi in enkele tekeningen waarin ze hun stijl navolgt. Goed gedaan, direct herkenbaar als hommage en als zodanig geslaagd, maar ook die elementen halen je uit de beklemming.

Tot zover de teleurstelling. Die oorspronkelijke leeservaring haal je toch nooit meer terug. Wat ik een gelukkige keuze van Montellier en Mairowitz vind, is de beperking van de tekst. In Nederland heeft Dick Matena met de verstripping van enkele klassieken gekozen voor de instandhouding van de totale tekst. Dat zorgt voor nogal tekstrijke gehelen, veel redundante tekst als je het plaatje al zag. Dat is in de stripversie van Het proces wel anders: de tekst is ingekort en bewerkt en daardoor lees je het geheel meer als een strip dan als een boek met illustraties. Montellier trekt daarnaast haar hele trukendoos open. Ze speelt met de kaders, ze speelt met perspectief, ze laat droom en werkelijkheid door elkaar lopen in haar beelden en dat maakt Het proces een lust voor het oog. Schakel je geheugen dus uit en begin met onbevangen blik aan de strip.

Coen Peppelenbos

Franz Kafka – Het proces, verstript door Chantal Montellier en David Zane Mairowitz. Vertaald door Gert Jan Pos. Atlas, Amsterdam. € 19,95.