Het leven van een hoogbejaarde dief

Op de Facebook-pagina van uitgeverij Signatuur werd begin augustus een actie gevoerd om mensen die De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween nog niet gelezen hadden te overreden om dat alsnog te doen. Van het boek waren toen al meer dan 150.000 exemplaren verkocht. ‘Heb jij De 100-jarige man nog niet gelezen? Geef ons dan een heel goede reden waarom je dit nog niet gedaan hebt, en wellicht maak je wel kans op een exemplaar!’ Ik schreef als reactie: ‘Omdat er een streepje moet staan tussen 100 en jarige en ik bang ben dat het omslag een voorafspiegeling is van de inhoud. Maar ik kan me vergissen.’ Twee dagen later bleek dat ik het boek had gewonnen.

Om maar meteen met mijn flauwe reactie te beginnen: de spelfout op het omslag is geen voorafspiegeling van de inhoud. De uitgeverij liet weten dat men het omslag zonder streepje net iets mooier vond. De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween is een klassieke schelmenroman, met dit verschil dat de naïeve schelm Allan Karlsson aan het begin van het boek 100 jaar wordt. Om te ontkomen aan een dulle viering van zijn verjaardag en om uit de klauwen van zuster Alice te blijven ontvlucht hij het bejaardenhuis. Bij het busstation koopt hij zomaar een kaartje en neemt hij een koffer mee van een jonge gast die nogal ruw tegen hem doet. Dat de koffer gevuld is met miljoenen en de jongeman behoort tot een kleine criminele bende zorgt meteen voor vrolijke spanning en actie. Binnen de kortste keren zit de bende achter hem aan (waarvan al snel twee leden gedood worden), heeft Karlsson een aantal vrienden gemaakt en is het complete politiekorps in rep en roer vanwege de verdwijning van de hoogbejaarde en de doden die in snel tempo vallen.

Jonasson vertelt het verhaal van de 100-jarige met een ouderwets alwetende verteller die ook nog vooruitwijzingen geeft: ‘Als hij in de toekomst had kunnen kijken, had hij absoluut een ander antwoord gegeven.’ De alwetende verteller weet alles van iedereen en dat is wel nodig ook, want om het hele leven van de honderjarige man na te vertellen moet je af en toe wat vaart maken. De achtervolging in het heden wordt afgewisseld met de geschiedenis van Allan Karlsson, die al jong deskundig wordt in het opblazen van zaken (waaronder zijn eigen huis). Op onnavolgbare wijze belandt hij daarna steeds bij brandhaarden op de wereld en speelt hij vaak een beslissende rol op de achtergrond bij mondiale conflicten. Met de groten der aarde, Truman, Mao, Stalin (enz. enz. enz.), gaat hij als gelijken om, mits ze hem maar voorzien van een goede maaltijd. Op den duur wordt dat trucje wel wat sleets in de roman. Het mag duidelijk zijn dat mensen die van realistische romans houden dit boek beter kunnen overslaan.

Wat dit licht verteerbare publieksboek redt, is de luchtige toon vol ironie en overdrijving. De roman heeft geen andere pretentie dan de lezer te vermaken en dat doet het boek zeker. In tegenstelling tot de ongelooflijke tinnef van Vijftig tinten grijs, snap je bij De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween wel waarom de roman komende woensdag al 77 weken in de bestsellerlijst van de CPNB staat.

Coen Peppelenbos

Jonas Jonasson – De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween. Vertaald door Corry van Bree. Signatuur, Utrecht. 360 blz. € 19,95.