En toch voelde het niet goed

Het duurt even, tot bladzijde 253 om precies te zijn, maar dan begint Vertedering van Jamal Ouariachi tot leven te komen. De naamloze postkamermedewerker krijgt in het derde deel van de roman een anonieme liefdesbrief op zijn werk. Als hij erachter komt van wie de brief afkomstig is, de ‘niet bepaald sexy’ grafisch ontwerpster Paula, gebruikt hij haar om van zijn woede-uitbarstingen af te komen. De delen waarin Paula de door hem uitgeschreven scènes uit zijn eigen leven naspeelt, behoren tot de sterkste van het boek. Daar waar de hoofdpersoon voorheen zijn relaties kapot maakte door zijn woede-uitbarstingen, kan hij nu door zijn zelfbedachte anger management zijn agressiviteit onder controle houden. Zijn oude liefdes krijgt hij er niet mee terug.

Daarvoor bestaat Vertedering vooral uit te lang uitgesponnen scènes waarin veel gedronken wordt door de hoofdpersoon. Voor de gesjeesde student leek een horeca-onderneming de weg naar het succes te zijn. ‘Nooit meer slapen’ heette de tent woordspelerig. Alle drukken van de roman van Hermans waren aanwezig en er vonden ook wel optredens van jonge schrijvers plaats, maar de zaak stevende recht op een faillissement af. Over de literaire interesses van de ex-student en ex-bareigenaar lezen we vervolgens weinig meer.

Postkamermedewerker is het nederige beroep dat hij vervolgens uitoefent, met alle routineuze handelingen en de nodige kantoorsores van dien. Op zaterdagavond gaat hij met twee vrienden op stap in steeds weer een andere kroeg. Soms neemt hij een ‘Deelneemster’ mee naar huis, die zondag op tijd weer weg moet, want dan komt moeder op bezoek.

Als hij een katje vindt vlakbij zijn kantoor en adopteert, is de weg naar vrouwen iets gemakkelijker. Ook de bloedmooie Zerline raakt vertederd door de kat en met haar begint hij een vaste relatie totdat hij op een moment zijn woede niet meer de baas is en haar kwijtraakt, waarna veel getreur en geloop in de stad volgt.

Er zijn verschillende zaken die me tegenstaan. Door te koketteren met Hermans leg je de lat als schrijver wel hoog. Bij Ouariachi vallen er talloze mussen van daken zonder dat zij betekenis hebben. Uitwijdingen, herhalingen, zijpaden. Tell, don’t show is het adagium van Ouariachi en je krijgt alle gevoelens van de hoofdpersoon op een presenteerblaadje:

In de sneltram, onderweg naar huis, staarde hij naar zijn reflectie in de ruit. Buiten was het pikkedonker, hij kon zichzelf goed zien, een bleek gezicht, de grauwe wallen onder zijn ogen, hij meende dat hij de wanhoop van zijn eigen gezicht kon aflezen.

Of met clichés:

Elsa, het wurgen. Kwam hem ook wel goed uit, om uit die nachtmerrie wakker geschud te zijn. Makkelijker om ervan weg te vluchten, van de confrontatie met de bitterste periode uit zijn leven.

Als je zo’n zin bij Saskia Noort zou lezen, zou je er niet gek van opkijken, maar Ouariachi geldt als een van de grote, nieuwe, literaire talenten.

Of met modieus taalgebruik:

En toch voelde het niet goed (…).

Naast de stilistische onvolkomenheden storen me de ouderwetse tegenstellingen tussen man en vrouw. Natuurlijk mag een schrijver de zoveelste verveelde jongeman ten tonele voeren die vrouwen voornamelijk op uiterlijk beoordeelt en natuurlijk mag hij vrouwen beschrijven als altijd zeurende wezens. En natuurlijk zijn de mannen altijd stoer en aan de zuip en tellen de mannenvriendschappen het zwaarst, maar als lezer vind ik die personages bar oninteressant. Mannetje wordt verliefd, mannetje raakt vrouwtje kwijt, mannetje treurt.

En dan komt deel drie. Opeens wordt de hoofdpersoon een handelende figuur, krijgt het proza kracht omdat er iets onverwachts gebeurt. Het zelfmedelijden is eindelijk ten einde. Daarmee wordt Vertedering geen goede roman, maar je kunt zien dat Ouariachi in ieder geval tot een goede roman in staat is, mits hij een strenge redacteur krijgt die van schrappen weet.

Coen Peppelenbos

Jamal Ouariachi – Vertedering. Querido, Amsterdam. 368 blz. € 19,95.