Grensverleggende verhalen uit het Caribisch gebied

We beginnen met een nieuwsbericht van voor de zomervakantie van de site van de Nederlandse taalunie:

De Inktaap is dé literaire jongerenprijs van het Nederlandse taalgebied, waarbij leerlingen in het hele Nederlandse taalgebied worden geconfronteerd met de keuze van de jury’s van de AKO Literatuurprijs, de Gouden Boekenuil en de Libris Literatuur Prijs. Dit jaar komt daar voor de eerste keer een nominatie uit het Caribische gedeelte van het Nederlandse taalgebied bij. Om de culturele uitwisseling met Suriname en Curaçao te versterken is deze vierde titel aan het rijtje toegevoegd. De complete shortlist bestaat dus uit:

Pier en oceaan van Oek de Jong (winnaar Gouden Boekenuil 2013)
De laatste parade van Ruth San A Jong (Caribische nominatie)
Post Mortem van Peter Terrin (AKO Literatuurprijs 2012)
Dit zijn de namen van Tommy Wieringa (Libris Literatuur Prijs 2013)

Sinds 2002 (Tomas Lieske won toen met boek Franklin) wordt de Inktaap uitgereikt. Scholieren lezen gedurende een klein half jaar alle genomineerde boeken, debatteren er vervolgens over en geven uiteindelijk punten aan alle boeken. Per school komt daar dan een totaalscore uit en deze punten worden doorgegeven aan de organisatie. De prijsuitreiking vindt het ene jaar in Antwerpen plaats en het andere jaar in Rotterdam, want de Inktaap is immers een prijs van scholieren uit het gehele Nederlandse taalgebied.

Er doen daarom al heel lang scholen uit Suriname, Curaçao en Bonaire mee aan deze jury. Door middel van filmpjes die vertoond worden tijdens de prijsuitreiking laat men zien hoe die scholieren aan het werk gaan met bijvoorbeeld een oer-Hollands boek als Knielen op een bed violen van Jan Siebelink en Vlaamse werken als Boze tongen van Tom Lanoye en Kleine dagen van Bernard Dewulf.

En nu gaat dat ook andersom gebeuren, want er wordt dus sinds dit schooljaar een vierde boek toegevoegd aan de nominaties. Het boek De laatste parade van Ruth San A Jong heeft dan wel niet een van de grote drie literaire prijzen gewonnen, maar het mag toch meedingen naar deze prijs om zo de uitwisseling tussen alle deelnemende landen te versterken.

Waar sommige Vlaamse en Nederlandse werken vast en zeker behoorlijk vervreemdend hebben moeten zijn voor Caribische scholieren, gaan nu ook de Nederlandse en Vlaamse leerlingen dat ervaren, want anders dan anders is de verhalenbundel De laatste parade zeker. In ieder verhaal overlijdt er wel iemand en de begrafenissen worden omgeven door rituelen van het type ‘bijvrouwen moeten een onderbroek in de doodskist stoppen zonder dat de echte vrouw dat merkt anders komt de overledene ‘s nachts spoken’. Ook eindigt menig begrafenis niet in een groot tranendal. Het leven moet immers gevierd blijven worden.

Qua stijl zal het zeer vlot geschreven boek geen moeilijkheden opleveren voor de bovenbouwers van havo en vwo en de Surinaamse zinsneden zijn niet te overheersend om het begrip van de tekst in de weg te staan, maar qua thematiek staat dit boek ongetwijfeld soms ver van leerlingen af. En misschien moet men ook wel wennen aan de directheid van sommige passages:

Die nieuwe vriend van mamma ging altijd meteen naar de kamer: vieze dingen doen. […] Ze dachten zeker dat we niets hoorden. ‘We zijn even bezig. Als iemand komt of belt, zeg dan gewoon dat mamma bezig is.’ […] Als Oom Patrick pufte, schudde het hele huis en hoorde ik de buren lachen. […] Mamma had haar billen omhoog en Oom Patrick, die geen kleren aanhad sloeg haar met een riem.

In maart 2014 is de uitreiking van de Inktaap 2014. Dan zal blijken hoe de Caribische inzending de kritische blik van duizenden scholieren doorstaat. Een van de doelen van het lezen van literatuur is voor mij het verbreden van je blik, het lezen over levens die je zelf niet kunt leven. De laatste parade is vanuit die invalshoek een uitstekende keuze voor dit project. Het boek zal veel leerlingen een kijkje geven in een wereld waar ze geen weet van hebben. Maar of dat voldoende zal zijn om literaire grootheden als Tommy Wieringa en Oek de Jong te verslaan?

Cilla Geurtsen

Ruth San A Jong – De laatste parade. In de knipscheer, Haarlem. 108 blz. € 16,50.