De demon zit in ieder van ons

Midden in de zomer zie je bij de afdeling ‘spannende boeken’ van de bibliotheek nog maar heel weinig boeken staan. Alle populaire titels zijn uitgeleend en verblijven op campings verspreid over de gehele wereld. Dan vallen de smalle ruggetjes van drie romans van de Duitse schrijfster Andrea Maria Schenkel eindelijk op. Haar eerste boek uit 2006 heeft volgens de informatie op de voorkant twee grote prijzen gewonnen, maar in de Detectivegids van Vrij Nederland zoek je Schenkel tevergeefs. Echt aanlokkend zien de drie door uitgeverij Signatuur uitgegeven romans er ook niet uit. Niet bekend en lelijk uitgegeven, geen wonder dat de bibliotheekbezoeker de boeken laat staan. Maar is dat terecht? Om hier achter te komen zit er niets anders op dan als eerste Blik op het duister (oorspronkelijke titel Tannöd) zelf te lezen.

schenkel duisterHet boek is gesitueerd in de jaren vijftig, de laatste Duitse krijgsgevangenen zijn net teruggekeerd uit Rusland. Het is laat in de winter en het weer is bij voortduring naargeestig. Plaats van handeling is een klein boerendorp, waar op een nacht een heel gezin wordt vermoord. De lezer krijgt beetje bij beetje informatie over wat er gebeurd is. De manier waarop de schrijfster dit heeft aangepakt is bijzonder geslaagd. Eerst krijg je een impressie van de mensen die vermoord gaan worden. Uiterst luguber. Daarna verschuift langzaam de aandacht naar de mensen die de doden ontdekken, waarna het circus van geruchten en verdachtmakingen losbarst. Hierbij wordt ook het fascistische verleden, door iedereen eerst eufemistisch afgedaan als ‘toen onder Adolf’ aan de oppervlakte gebracht. Het zijn steeds korte impressies, waardoor het verhaal zich gaandeweg in al zijn complexiteit ontvouwt. De verklaringen van de burgemeester, de pastoor en de huishoudster van de pastoor zijn hilarisch in hun onbenulligheid. De getuigenissen van de dorpsbewoners laten juist een onthutsende harteloosheid zien. Uiteindelijk komt de moordenaar naar voren:

Ik zeg het je, iedereen is eenzaam, zijn hele leven lang. Alleen is de mens als hij ter wereld komt, en alleen sterft hij. En daartussen zat ik in mijn eigen lichaam gevangen, gevangen in mijn verlangen.

Dit inktzwarte verhaal heeft in zijn beknoptheid een geweldige kracht. Een puzzel is het niet, er komt geen detective aan te pas. Als lezer doe je zelf het werk, in elke getuigenis zoek je naar aanknopingspunten en steeds wordt je weer op het verkeerde been gezet. ‘De demon zit in ieder van ons,’ zegt de moordenaar. Geen opwekkend idee als je opgepropt tussen andere gasten op een camping zit. Het boek is dan ook meer geschikt om thuis bij de kachel te lezen.

Doeke Sijens

Andrea Maria Schenkel – Blik op het duister. Vertaald door W. Hansen. Signatuur, Utrecht. 128 blz.