Zwemmen in het binnenste van het binnenste 

Lange tijd was het onduidelijk of de Slash-reeks van Querido – boeken van bekende schrijvers, geschreven op basis van het waargebeurde levensverhaal van een bijzondere jongere – zou voortbestaan. Na drie jaren van stilte is er nu toch een nieuw deel: Overspoeld, een boek waarvoor auteur Gideon Samson nauw samenwerkte met Julius ’t Hart: een jongen die in 2004 als vrijwilliger verbleef op Sri Lanka en bijna werd overspoeld door de verwoestende tsunami die het land dat jaar op Tweede Kerstdag verraste.

Gideon Samson (1985) debuteerde in 2007 met Niks zeggen! Het boek werd enthousiast ontvangen en door de Griffeljury bekroond met de Vlag en Wimpel. In de jaren erna kreeg Samson twee Zilveren Griffels voor zijn literaire jeugdromans Ziek en Zwarte zwaan. ‘Ik ben geïnteresseerd in wat mensen elkaar vertellen, niet zozeer in het verhaal, dat kan me gestolen worden. Niet wat er gebeurt, maar hoe je het vertelt – dat is wezenlijk,’ zegt Samson in een interview. Met Overspoeld bewijst hij opnieuw dat hij beschikt over de kracht om iets te zeggen, zonder daadwerkelijk de woorden te hoeven gebruiken die dat zeggen.

Voor Overspoeld zette Samson de ervaringen van Julius om in fictie. Julius is in dit boek Pieter geworden: een jongen die er na zijn eindexamen een jaar tussenuit wil en die tijd invult met een vrijwilligersproject op Sri Lanka. Hij gaat er dove en blinde kinderen Engelse les geven, samen met de Britse John. Na hun vrijwilligerswerk is er nog tijd voor twee weken vakantie en op het strand ontmoeten de jongens de Zweedse Elin en Isabelle. Pieter wordt verliefd en beleeft een intieme nacht met Elin in de zee, niet wetend dat diezelfde zee nog geen vierentwintig uur later alles zal verwoesten wat op haar pad komt.

Gideon Samson - OverspoeldVijfeneenhalf jaar later, in de zomer van 2010, kijkt de inmiddels 23-jarige Pieter naar de finale van het WK voetbal in Zuid Afrika: de wedstrijd Nederland-Spanje. In zijn eentje, want sinds de dag dat de wereld om hem heen kopje-onder ging heeft hij een aversie tegen mensenmassa’s. Net voor de wedstrijd begint, logt hij in op Facebook en slaat zijn hart over: Elin heeft hem een vriendschapsverzoek gestuurd. De gebeurtenissen die hij bewust heeft geprobeerd weg te stoppen, komen in één klap bovendrijven.

Het boek is opgezet rondom de voetbalwedstrijd, en heeft ook dezelfde structuur: een voorbeschouwing, twee helften, rust en verlenging. Dat doet niet veel voor het boek, behalve dan dat de lezer zich bewust wordt van het feit dat het verhaal zich in die tijdspanne afspeelt. Pieters herinneringen aan de tsunami worden verteld in de vorm van talloze flashbacks, in een heldere, directe, bijna staccato stijl, die je soms zo bij de strot grijpen dat je het boek bijna weg zou willen leggen.

Stop – daar!
Nee. O nee.
Ik zag niet wat ik zag. Ik wílde niet zien wat ik zag. Dat kon niet en dat mocht niet. Maar ik wist het al, het was er wél. Het was tienduizend-en-één. Tot z’n middel in de modder, al drie dagen rottend in de brandende zon. Hoe oud, dacht ik, zou dat kindje zijn geweest? Vier, vijf jaar? Ouder? Jonger? Wat was z’n naam? Of was het een zij?
Dat half vergane kinderlijkje vormde in z’n dooie eentje de grootst mogelijke catastrofe. Ik zei niks, keek om me heen in het busje. Had iedereen het gezien? Het íémand het gezien?
We waren er al langs. Het landschap toonde weer omvergespoelde huizen, maar ik zag ze niet meer, niet echt. Op mijn netvlies stond het beeld van dat lichaampje, kapot en bedorven als een gedumpte, aangevreten vuilniszak.

Op indringende wijze toont Samson hoe Pieter tegen wil en dank in een paar dagen zijn onschuld en onbevangenheid verliest, zonder het letterlijk te benoemen. Pieter ziet voor het eerst een dode, kapotte huizen, een kinderlijkje in de modder en hij ontmoet een man wier volledige familie verdronken is. Paniek en chaos klinken in de korte hoofdstukken door. Het is schrijnend om te lezen hoe Pieter zich steeds beter realiseert dat half Zuid-Oost Azië is getroffen door de natuurramp. Het besef komt hard binnen wanneer Isabelle écht onvindbaar blijkt. De enige oplossing die Pieter kan bedenken voor zijn onmachtige gevoel is Isabelle en alle gebeurtenissen op Sri Lanka wegstoppen in een ‘dichtgetimmerd doosje’ in zijn hoofd, dat nooit of te nimmer meer open mag.

Overspoeld is niet alleen een boek over de liefde, de dood, en de schoonheid van het leven, maar ook over het verwerken van een trauma. Pieters reis, in de vorm van de zoektocht naar Isabelle op Sri Lanka, en die in zijn binnenste, is continu boeiend. Daar komt bij dat het verhaal tot op zekere hoogte waargebeurd is. Dat Samson en Julius nauw samengewerkt hebben, de een als ‘verteller’, de ander als schrijver, is in dit Slash-boek goed merkbaar. Het maakt het een levensecht, meeslepend en hard verhaal. Wat eerder al voorspeld werd op Tzum is daarmee uitgekomen: Samson ís in staat de Slash-reeks nieuw leven in te blazen.

Mirjam Hoekstra

Gideon Samson – Overspoeld. Querido, Amsterdam, 176 blz. € 14,99.