De grachtengordel van binnenuit

Mani de Witte is een bejaarde Nederlandse schilder die het gemaakt heeft. In Oude vrienden treffen we hem in gezelschap van Leanne, een jonge conservatrice, op weg naar San Francisco voor een overzichtstenttoonstelling van zijn werk. Mani is wat in de jaren zestig en zeventig blijven hangen, want de stewardess is een ‘ouderwetse spetter’, samengesteld uit ‘de erotische fantasieën van lezers van lezers van De Lach, waarin filmsterren in bikini werden afgebeeld.’ Het is vreemd dat de schilder zijn eigen gedachten moet uitleggen, maar dat is vast gedaan om de lezer te helpen.

.Het grootste deel van de roman gaat over de beginjaren van de schilder Mani in Amsterdam. Het zijn de jaren zeventig en het centrum van de wereld is café De Pels in Amsterdam. Daar zit je om gezien te worden, om mee te praten met anderen, om dealtjes te sluiten en subsidies te ritselen. Als je een goed beeld wilt krijgen van hoe de grachtengordel werkt dan ben je bij Oude vrienden aan het goede adres.

Mani wordt rijk met een posteruitvoering van een naakt, die door postergigant Epi Vandekapelle (in wie we Engel Verkerke herkennen) op de markt wordt gebracht. De meisjes willen allemaal graag voor hem poseren. ‘Je stampte met een voet op de grond en een meisje trok haar kleren uit. Dat gaan ze later zeggen van de jaren zeventig,’ aldus een van de meisjes. Het is voor de lezer volstrekt onhelder waar de aantrekkingskracht van de schilder vandaan komt, maar zijn hele leven lang blijven de jonge vrouwen voor hem vallen.

Hoewel de titel aangeeft dat het over oude vriendschappen gaat, is dat maar ten dele het geval. Eén vriend gaat dood, maar een echt goed portret krijg je niet van hem. Spaan slaat meerdere zijwegen in die weinig toevoegen aan het hoofdverhaal. Een reisje naar Parijs, een reisje naar Libanon. En altijd die hinderlijke uitleg: ‘Joop Koopmans Twee voor twaalf, een kennisquiz waarbij je antwoorden die je niet wist mocht opzoeken in dikke boeken’, die soms zelfs fout is: ‘en zo beland je in een door Willy van Hemert geschreven en geregisseerde Hollandse dramaserie die De Fabriek heette.’ Dat is opvallend dat je in de jaren zeventig kunt belanden in een tv-serie uit de jaren tachtig, die volgens mij niet eens door Willy van Hemert is gemaakt. Voor wie graag slecht geschreven romans over de grachtengordel wil lezen is Oude vrienden een echte aanrader.

Coen Peppelenbos

Henk Spaan – Oude vrienden. Atlas Contact, Amsterdam. 284 blz. € 19,99.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant op 17 oktober 2014.