Genieten met Annie

Die van die van u –gedrundrukt door van Oorschot- van Annie M.G. Schmidt is met 256 pagina’s een minuscuul boekje geworden. Tegenwoordig gaat dundrukken niet zozeer meer om ruimtebesparing, maar is het een gewilde uitgavevorm voor bibliofielen. Die van die van u was binnen de kortste keren uitverkocht. Zij het door de mooie uitgave, zij het door de jubelende BN’ers bij De Wereld Draait Door.

Het boekje bevat 150 gedichten. De gedichten zijn in tijdvakken opgedeeld, die in chronologische volgorde staan. De bloemrijke naoorlogse taal en de galloperende cadans maken de gedichten heerlijk des Annies. Wie Schmidt vooral kent van jeugdboeken als Wiplala en Minoes zal blij zijn dezelfde toon terug te vinden in de gedichten, maar dan vaak met een rauw randje:

Zij weet wat liefde al vermag.
Zij zal ons opwaarts stuwen!
Zo is mevrouw van Lijsterslag.
Ik denk dat ik haar zaterdag
onder de trein zal duwen.

Bij sommige versjes is het onduidelijk wat Schmidt er precies mee beoogde, anderen lopen voor geen metrum:

O, nou is er wéér eentje zoek!
Van je tók tók tók, ‘k wil m’n kuikentjes!
‘k Wil ze diep onder m’n vleugels verbergen
en dat kun je van je kinderen niet vergen.
‘k Heb het gisteren nog gelezen in een boek,
maar ik blijf nou eenmaal altijd een kloek,
een DIKKE kloek.

Schmidt

Schmidt propt soms te veel woorden in een zin, waardoor het ritme niet meer klopt. Daarnaast gebruikt ze wel eens woorden die niet passend zijn, alleen maar om het rijmend te maken. Ook plakt ze nu en dan een woord achter een rijmwoord, zodat de verwachtingen van de lezer niet uitkomen. Sommigen zullen dit storend vinden, maar het is nu juist wat Schmidt’s poëzie zo eigen maakt. Schmidt was altijd erg recalcitrant en dat spettert van haar gedichten af. Juist met die ondeugendheid, die wil om niet te conformeren, zorgt Schmidt voor een bijzonder geluid. Van de klassieke kinderversjes is het ronduit genieten:

De markiezin van Toerlatooi
droeg hele hoge krullen.
Van buiten leek het prachtig mooi,
van binnen zat een baaltje hooi
dat was om ’t op te vullen.

Freud, Van Gend & Loos, een deftige braadpan met lapjes en zjuu, fantasiefiguren als Bienekebolders en Boenwas-wezentjes, een spree met foeten, eendjes die een jongetje willen voeren, een huilende notaris, een ameublement van blank eiken, een vissenhospitaal, een eenzame vrouw vol briljanten, ze passeren allemaal de revue in vrolijke en verdrietige versjes. Geen semi-filosofisch gewauwel, maar klare onderwerpen en grappige gedichten:

Pardon ik ben hier zelf vreemd
maar om u heen zijn mensen zat
die altijd weten hoe of wat.
Zij weten waar –in dit bestaan-
de weg is naar de Lindelaan.

Bij het samenstellen van de bundel is geen onderscheid gemaakt tussen liedjes, kindergedichten en grotemensengedichten. Het is haast vreemd dat dat bij eerdere boeken wel gedaan is, want de meeste teksten van Schmidt zijn niet zo makkelijk te kwalificeren. Bijna van elke tekst kan worden gezegd dat het op verschillende niveaus kan worden gelezen. Een gedicht kan dan voor een kind een andere betekenis hebben dan voor een volwassene:

Vader was een mooie held.
Vader was de baas.
Vader was een duidelijke mengeling van Onze
Lieve Heer en Sinterklaas.
‘Ben je bang voor ’t hondje?
Hondje bijt niet.
Pappa zegt dat hij niet bijt.’
Op een mooie Pinksterdag
met de kleine meid.

De eenheid van de gedichten is vooral te vinden in de toonval. Op een paar uitzonderingen na zijn de gedichten herkenbaar door de gevatheid en het fijne ritme. Schmidt laat met haar vernieuwende en humoristische blik normale zaken bijzonder lijken, en bijzondere zaken normaal.

In de laatste jaren van Schmidt’s carrière lijken de onderwerpen wel iets serieuzer te worden: zo staat er een aantal aardige stukken in over seks, ouder worden en homoseksualiteit. Het lezen van de meer dan 150 gedichten is een mooie reis langs dwarse woorden en levenslessen:

Wijzer worden, kritisch wezen,
niet zo kank’ren, Tolstoj lezen,
niet meer bang zijn, niet zo dringen,
kropsla eten, liedjes zingen.
als je dat dan eenmaal kan,
ja, dan komt er nog wat van.

Djuna ter Beke

Annie M.G. Schmidt – Die van die van u. Van Oorschot, Amsterdam. 256 blz. € 24,90.