Schaduw van een verleden

Zelf noemt Van Reybrouck zijn romandebuut Slagschaduw ‘misschien wel mijn dierbaarste boek.’ Het boek was een tijdje niet voorradig, maar nu is er een herdruk verschenen bij De Bezige Bij (de eerste twee drukken verschenen in 2007 bij Meulenhoff/Manteau). In 2007 bestond weblog Tzum nog niet, daarom nu een herdrukrecensie.

Slagschaduw gaat over Rik, een freelance journalist die voor een artikel, maar eigenlijk meer voor zichzelf, op zoek gaat naar de geschiedenis achter een standbeeld van de verzetsstrijdster Gabriëlle Petit. Meer dan het standbeeld gaat het om de verwerking van Rik’s eigen geschiedenis. Hij kampt met een verloren liefde en met een verloren vriendschap. Zijn zoektocht voert hem door Brussel, dat zich voor hem ontvouwt in al zijn mooie lelijkheid.

Zijn collega Lode, met wie hij samen reportages maakte, was tevens zijn beste (en enige) vriend. Tijdens het maken van één van die reportages, op de fiets door de bergen, verongelukt Lode. De herinnering aan deze gebeurtenis en aan hun mooie vriendschap staat Rik jarenlang in de weg. Hij ontmoet Claire, een danseres en naaktmodel, en heeft bijna twee jaar een relatie met haar. De relatie loopt uiteindelijk stuk doordat Rik niet in staat is om naar de toekomst te kijken. Rik is hier niet bijzonder droevig over, maar ervaart toch een aanhoudende vorm van gemis:

Het is een van de grote farcen van ons lichaam dat het verlangen naar de ander blijft doorwoekeren wekenlang nadat de relatie volstrekt onhoudbaar is gebleven, een beetje zoals de nagels en de baard van een dode nog een tijdlang blijven groeien.

slag2

Tijdens zijn zoektocht naar het verhaal achter het beeld van Gabriëlle Petit ontmoet Rik Michelle Balikdjian. Eens behandelde haar man, die dokter was, een vrouw met reuma. Deze vrouw had haar aandoening opgelopen door in een tochtige ruimte dagenlang model te staan voor het beeldhouwwerk. Michelle helpt Rik niet veel verder in zijn zoektocht naar de geschiedenis van het beeld, maar wel in het verwerken van zijn eigen verleden. Michelle, die altijd vrolijk en ad rem is, stelt Rik voor aan de meest uiteenlopende figuren. Uiteindelijk staat Rik zelf model voor deze oudere dame. Het portret dat zij van hem maakt toont Rik, naakt en beschadigd.

Voor De Correspondent schrijft van Reybrouck wekelijks een ode aan iets, iemand of ergens. Een ode aan zijn littekens bijvoorbeeld, of een ode aan de troost. Slagschaduw zou je kunnen zien als een ode aan de bejaarde mens. Michelle wekt Rik weer tot leven met haar opgewektheid en temperament. De manier waarop Michelle wordt beschreven toont de warmte waarmee Rik haar gadeslaat:

Ik zag dat Michelle, naast rimpels en huidvlekken, nog steeds oogjes had die levendig heen en weer schoten. Het leek alsof er waxinelichtjes in brandden die flakkerden bij elk zuchtje wind. Haar witte haar was in een jongensachtige froufrou geknipt die guitig tot aan haar wenkbrauwen reikte.

Slagschaduw is een roman die ontroert en in je gedachten blijft. Het gedeelte over het ongeluk van Lode is bijzonder aangrijpend. Na de tedere beschrijving van hun vriendschap voel je met Rik mee vanaf het moment dat hij zichzelf monter blijft aanpraten dat er niks mis is, dat zijn vriend zo wel weer terug zal komen. De zoektocht naar de achtergrond van het standbeeld is intrigerend, maar blijft ondanks veelvuldige uitweidingen bijzaak. De langzame desintegratie van Riks relatie met Claire is herkenbaar in al zijn ordinariteit, maar doet nergens karakterloos aan. Bovenal is het een knap geconstrueerde roman: hoewel er veel scènes in staan die ogenschijnlijk onbelangrijk rijken, vormen ze samen een interessant geheel. Ik keek al uit naar het Boekenweekessay dat Van Reybrouck in 2016 zal schrijven en naar zijn volgende non-fictiewerk, maar nu ook naar zijn volgende roman.

Djuna ter Beke

David van Reybrouck – Slagschaduw. De Bezige Bij, Amsterdam/Antwerpen. 200 blz. € 15.