Door zijn eigen ambitie op sleeptouw genomen

Rond de jaarwisseling 1986-1987 verraste uitgeverij Meulenhoff te Amsterdam haar vrienden en bekenden met een fraai en bijzonder relatiegeschenk. Ereprijs, een nieuwe novelle van Jan Siebelink. Een paar weken later viel in Vrij Nederland te lezen dat Siebelink zijn novelle eigenlijk niet voor Meulenhoff had geschreven, maar ter opluistering van het tiende lustrum van het Marnixcollege te Ede, de school waar hij al sinds 1969 Frans doceert.

siebelink ereprijsHij was uitgenodigd een verhaal te schrijven dat op enigerlei manier over de school ging, maar toen dat verhaal eenmaal op papier stond, werd het niet in dank aanvaard. Een docent die overspel pleegt en die er na een briljante carrière uiteindelijk het bijltje bij neer gooit om bloemenverkoper te worden — het zou de goede naam van het Marnixcollege kunnen schaden, het zou leerlingen kunnen kosten. De uitgave kwam er dan ook niet, tot genoegen — durf ik te zeggen — van de relaties van Meulenhoff.

Ereprijs, waarvan deze dagen de handelseditie verschijnt, is een voortreffelijk verhaal, vol van de thema’s en de symboliek waar Jan Siebelink als geen ander het patent op heeft: ambitie en de daarop volgende ontgoocheling, een gespannen verhouding met de religie. Dat is ook wat me in de afwijzing van het Marnixcollege het meest verbaast: wie Siebelink vraagt een verhaal te schrijven, kan een resultaat als dit verwachten. Of had men in Ede nooit iets van hem gelezen?

Niet de feiten van een keertje overspel of van een carrière die ten onder gaat behoren in het oordeel over Ereprijs doorslaggevend te zijn, het gaat om de motieven die aan die feiten ten grondslag liggen. Hoofdpersoon Oscar Kristelijn is niets en niemand als hij docent Frans aan het Willem de Zwijger College wordt, al helemaal niet in zijn eigen ogen. Zijn biografie is banaal: getrouwd met Laura, twee kinderen, belijdend lid van de N.H. Kerk. Hoopt binnenkort een akte MO-B Frans te halen. Maar Oscar is ambitieus en werkt keihard. Zijn werkdrift dwingt zijn collega’s respect af en Oscar en Laura gaan op in het sociale netwerk dat als een keurslijf om de school hangt. Oscar wordt iemand.

Als hij zijn MO-B heeft gehaald begint hij aan een universitaire studie, en als hij die heeft afgerond droomt hij van een promotie. Een tijdlang gaat het allemaal goed, dan komen de eerste deuken in Oscars blazoen. Zijn succes ten spijt, blijft hij aan zichzelf twijfelen, steeds opnieuw moet hij meer presteren om door zijn vrienden en collega’s serieus genomen te worden. De religie raakt daarbij in het ongerede en Oscar, wankelmoedig, door zijn eigen ambitie op sleeptouw genomen, gaat met de mooie Ankie van Looijengoed, ‘die gym gaf aan de onderbouw’ overstag.

Later volgt Cora Bekking, lid van het schoolbestuur, maar dan is het omslagpunt al bereikt. Oscar trekt zich terug uit het sociale netwerk en bereidt in stilte zijn koersverandering voor: bloemenverkoper wordt hij, zoals eens zijn vader was, en hij wordt zelfs weer in de kerk gesignaleerd. De ereprijs die de promotie had moeten zijn wordt de hemelsblauwe bloem.

Wie Siebelinks werk in de afgelopen jaren heeft gevolgd, herkent de steeds terugkerende thema’s en weet dat er ook in Ereprijs weer tal van autobiografische elementen zijn verwerkt. Siebelink is een van die schrijvers die met zijn eigen biografie als uitgangspunt steeds andere aspecten van een hoogst persoonlijke werkelijkheid verkent en die daarvoor, ook nu weer, steeds nieuwe vormen probeert te vinden. Anders dan zijn collega’s in Ede weet hij mij daarmee te boeien.

Anton Brand

Jan Siebelink – Ereprijs. Meulenhoff, Amsterdam. 64 blz.

Deze recensie verscheen eerder in het Nieuwsblad van het Noorden op 7 maart 1987.