Als je maar gelooft dat die realiteit echt is

Renske Jonkmans debuutroman Zo gaan we niet met elkaar om verscheen in 2011 bij uitgeverij Nijgh & Van Ditmar en werd genomineerd voor de Academica Debutantenprijs 2012 en de Vrouw & Proza Debuutprijs 2010-2012. In het Folia-magazine van september 2011 interviewde Renske Jonkman hoofdpersonage Hazel uit haar debuutroman. Hazel stelt dat je overal een nieuwe realiteit van kunt maken: ‘Als je maar gelooft dat die realiteit echt is.’ Jonkman oogstte lof voor haar debuutroman, juist vanwege het invoelbaar maken van de onbestemdheid van de twintiger Hazel en haar worsteling met een schizofrene broer.

renske jonkman gibraltarOok in haar tweede roman Gibraltar lukt het Jonkman moeiteloos om je in het getob van beide hoofdpersonen Ezra en Tobias te laten geloven. In een knappe constructie van afwisselende hoofdstukken leven we met beiden mee. De oneven hoofdstukken zijn voor de workaholic Ezra die als dertiger werkzaam is bij een reclamebureau. Zij worstelt met zichzelf sinds ze weet dat ze zwanger is. Ze voelt zich steeds licht in haar hoofd. Tobias, haar vier jaar jongere vriend, weet nog van niets. Ze weet niet hoe hij zal reageren en dus vertelt ze het hem niet. Tobias op zijn beurt snapt niet wat er in zijn vriendin gevaren is. Ze gedraagt zich onvoorspelbaar en daar houdt hij niet van. Hij komt uit een klein vissersdorp, uit een gezin met duidelijke regels en afspraken. Ezra heeft een instabielere jeugd met ouders die naar zichzelf op zoek waren. Haar moeder verdween toen ze zes jaar oud was en daarna groeide ze op bij hippievader Jan.

Jonkman weet de frictie in de relatie overtuigend en in originele beelden weer te geven, vooral in de ruzies en de dialogen die de ene keer gekleurd worden door de beschouwende Tobias en dan door de steeds meer op drift rakende Ezra. Na een ruzie verdwijnt Ezra met haar handtas en portemonnee (maar zonder mobiel) naar buiten. Tobias is op de bank in slaap gevallen, maar zij kan niet binnen blijven. ‘Alles wat ik zei of dacht leek te worden uitvergroot terwijl de kamer om ons heen bleef krimpen.’Ze ziet de LandRover staan die haar vader bij haar heeft achterlaten en ze kruipt erin. Als Tobias wakker wordt, gaat hij haar koortsachtig zoeken. ‘Op mijn gympen liep ik de trap af. Buiten was de lucht drukkend en ik riep haar naam alsof ik mijn hond kwijt was.’ We weten door de woordkeus van beiden meteen wat voor gevoelens er leven in de relatie zonder dat die gevoelens bij naam genoemd zijn. Jonkman bewijst in deze roman keer op keer dat zij het principe van ‘show, don’t tell’ verstaat.

Tobias neemt ook plaats in de auto, laat zich er afkeurend over uit en daagt Ezra uit om de auto naar Marokko te rijden, waar Jan nu woont. Ezra gaat de uitdaging aan en in de dagen die volgen leggen ze de drieduizend kilometer naar Jan af. Tijdens deze reis groeien Ezra en Tobias uit elkaar, maar vinden beiden wel zichzelf.

Na de laatste twee hoofdstukken heb je vrede met de breuk tussen Ezra en Tobias, maar je blijft wel met een knagend gevoel achter. Hoe zou het Ezra vergaan? Gaat ze haar moeder nog zoeken? Wat voor moeder zal zij zijn? Staat ze ook na een paar jaar nog achter haar keuze? Tobias roept minder vragen op. Misschien omdat hij een minder grote verandering doormaakt, misschien omdat hij een minder interessant verhaalfiguur is, maar misschien ook wel omdat in deze roman de nadruk ligt op wat zo’n reis bij een vrouw teweegbrengt. Of wellicht komt het, omdat ik een vrouw ben en ik me biologisch gezien beter in Ezra’s versie van het verhaal kan inleven?

Het boek is zeer beeldend geschreven, waardoor je als lezer het gevoel hebt achterin de LandRover te zitten. Terwijl je over de snelwegen naar het Zuiden raast, leef je mee met de existentiële vragen die rondtollen in de hoofden van Tobias en Ezra: wat is de rol van je opvoeding op je identiteit, hoe verhoud je je tot je ouders, hoe weet je zeker of je de ware gevonden hebt, wat is je ware aard, wat is de rol van het dierlijke in de mens, ‘wat is jouw plaats in het alledaagse leven met werk en regels en regelmaat en sociale structuren waaraan je niet kunt ontsnappen, zelfs al zou je dat willen’? Als je een beetje doorleest, ben je in een dag in Gibraltar en ben je, dankzij Renske Jonkmans verhaalkunst, een ander mens.

Miriam Piters

Renske Jonkman – Gibraltar. Nijgh en Van Ditmar, Amsterdam, 352 blz. € 18,50.