Een historische correctie

Op 18 augustus 1934 wordt ze geboren: Malva Marina Trinidad del Carmen Reyes Basoalto, dochter van de Nederlandse Maria Antoinette Hagenaar en de wereldberoemde Chileense dichter Pablo Neruda. Het meisje sterft op achtjarige leeftijd tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland, in de steek gelaten door de grote dichter, net zoals haar moeder was achtergelaten. Grote dichters moeten niet te veel last hebben van wereldlijke zaken.

malva-hagar-peetersMalva werd geboren met een waterhoofd en die aandoening was voor haar vader reden genoeg om zijn dochter in zijn memoires over te slaan. In de roman van Hagar Peeters krijgt zij alsnog een stem:

Tot een paar jaar na mijn geboorte kende hij me nog. Hij noemde me in brieven, niet bedoeld voor publicatie, ‘een vampier van drie kilo, een bloedzuigster, een gedrocht, het monster, un ser perfectamente ridículo, een volmaakt belachelijk wezen’, dankzij mijn onaanzienlijke lijfje en mijn reusachtige hoofd. Hij noemde me – taalvorst die hij was – een ‘punt-komma’!

Vandaar dat alle stukken in het boek niet gescheiden zijn door een witregel, maar door een punt-komma.

Door Malva een stem te geven, geeft Hagar Peeters de dochter van Neruda weer bestaansrecht. Vanuit een hiernamaals geeft ze haar kijk op de geschiedenis van haar ouders en zichzelf weer. Vooral de manier waarop Peeters het verhaal geschreven heeft is bijzonder: een soort magisch-realisme dat op een onverklaarbare wijze toch geloofwaardig blijft. Aan de ene kant vertelt ze de geschiedenis van haar vader die als revolutionaire dichter recht tegenover de reactionaire krachten in Chili stond. Op het moment dat Malva de hand van de overleden vader neemt om hem naar het dodenrijk te vergezellen (en dat lijkt meteen weer surrealistisch te zijn) is dictator Pinochet net aan de macht gekomen.

Aan de andere kant heeft Malva in het hiernamaals contact met andere al dan niet fictieve kinderen: Oskar uit Die Blechtrommel, de dochter van James Joyce (‘vermeend schizofreen’), Daniel, de zoon van Arthur Miller (‘downsyndroom’). De vraag die centraal staat is: is het rechtvaardig dat iemand in het belang van zijn carrière die een hoger doel heeft zijn eigen kind verwaarloost? Het is uiteindelijk Sokrates die in het hiernamaals de dialoog aangaat met de dichter over dit vraagstuk. Neruda antwoordt uiteindelijk:

‘Zou ik me uitsluitend met mijn dochter bezig hebben gehouden, dan was die eer er niet geweest; dan had ik niet eens de eer gehad nu met jou dit gesprek te voeren want dan zou je me niet interessant genoeg hebben bevonden voor jouw socratisch gesprek.’

Het toch al interessante verhaal krijgt een extra dimensie door de autobiografische laag die Peeters vanaf het begin ook in de roman weeft. Malva vertelt het verhaal aan Peeters, maar vertelt ook over de vader van Peeters die bij de begrafenis van Neruda aanwezig was en die als progressieve journalist in Zuid-Amerika aanwezig was terwijl zijn dochter een jaar was. En daarmee wordt de vraag die in het algemeen gesteld wordt binnen het boek ook een persoonlijke vraag.

Je vader gaat naar Chili omdat daar een socialistisch experiment wordt uitgevoerd door een democratisch gekozen socialistische president: Salvador Allende.

Als je vader, die wil reizen en schrijven, op dat moment jou krijgt, verzwijgt hij dat elf jaar lang aan zijn vader, moeder en andere familieleden, collega’s en vrienden.

Malva is op alle vlakken een schitterend boek. Als het vanavond de Fintro Literatuurprijs zou krijgen, dan is dat meer dan verdiend.

Coen Peppelenbos

Hagar Peeters – Malva. De Bezige Bij, Amsterdam. 240 blz. € 19,90.