Een makreel is een makreel

Er blijft heel veel onuitgesproken in Een goede vriend van Bart Koubaa. De naamloze hoofdpersoon reist naar Lissabon om zijn vertaling van Ali Baba en de veertig rovers af te maken. De reis is een mogelijkheid voor hem om de dood van een goede vriend te verwerken. Hij heeft een foto van hem bij zich die hij overal mee naartoe neemt, alsof de reis nog samen gemaakt wordt. In gedachten voert hij nog hele gesprekken met hem.

koubaa een goede vriendNa een korte tijd moet de vertaler al weg uit zijn appartementje en hij krijgt in het kleine stadje Sesimbra een ander tijdelijk onderkomen met uitzicht over de oceaan. Hij sluit vriendschap met een gevluchte zwarte man die bij een grot lijkt te leven en alles, het landschap, de ontmoetingen, het uitzicht lijkt voor de vertaler zwanger te zijn van symboliek al wordt niets uitgelegd of toegelicht door Koubaa. De gestorven vriend heeft er echter wel een opinie over:

Je zoekt te veel tussen de regels, mon ami. Je moet lezen wat er staat. Je voelt je in een zwart gat verdwijnen omdat je geen betekenis vindt, maar een makreel is een makreel, een koffiekan een koffiekan en een T-shirt met een haai en JAWS eronder is gewoon een T-shirt.

Toch ben je als lezer ook geneigd hetzelfde te doen: om op zoek te gaan naar de betekenis van alles wat er gebeurt in plaats van het leven van alledag te ondergaan. Koubaa stelt je dan ook wel op de proef door ellenlange beschrijvingen te geven van de doodnormaalste handelingen: boodschappen doen, eten koken, een kopje koffie drinken in een café. Je bent elke keer zo een paar bladzijden verder alsof de schrijver ook jou dat tempo wil opleggen. Pas bij herlezing lijkt daarin de betekenis te schuilen. Wat eerder in de roman door de vertaler als symbolisch wordt geduid, het cijfer 8 bijvoorbeeld als teken van de oneindigheid, komt later als een dagelijkse routine bij het eten koken terug: ‘Je moet in de vorm van een 8 roeren’.

Langzamerhand wordt de vertaler opgenomen in de kleine Portugese gemeenschap en pas op het einde, als hij ’s nacht op zee vist, weet hij het doel van zijn reis ‘of ik nu hier lag te dobberen of ergens anders, het deed er niet toe, ik was er, en dat was voldoende.’

Coen Peppelenbos

Bart Koubaa – Een goede vriend. Querido, Amsterdam. 270 blz. € 18,99.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 15 juli 2016.