Sodom en Gomorra op de legerbasis

De nieuwe vertaling van From Here to Eternity is zowel een gedenkwaardig als lovenswaardig project. Eerdere vertalingen van deze legendarische, iconische roman waren gebaseerd op de eerste, in 1951 verschenen versie. De actuele vertaling en hier besproken versie is echter a different beast, want de complete en ongecensureerde versie.

james-jones-from-here-to-eternityDe allereerste versie van From Here to Eternity was nogal kuis, om niet te zeggen preuts. Het begin jaren vijftig van de vorige eeuw heersende Amerikaanse maatschappelijke regime liet simpelweg geen seksueel expliciete woorden, vloeken en dronkemanspraat toe. De filmversie, uit 1953, was op dit punt al even beroerd. Maar de rolprent, onder regie van Fred Zinnemann en met in de hoofdrollen Montgomery Clift, Deborah Kerr, Burt Lancaster en Frank Sinatra (in zijn filmdebuut), won wel de nodige Oscars, waaronder die van beste film. Terwijl ik de roman las, heb ik ook nog eens de film bekeken. Braaf inderdaad, erg braaf.

Hoe anders is de letterlijk loodzware versie van From Here to Eternity die Karakter Uitgevers onlangs uitbracht; een baksteen van een slordige 1.000 pagina’s. Met een voorwoord van William Styron en een nawoord van George Hendrick die de toegepaste censuur beschouwt. Tezamen geeft dit een geweldig inzicht in het schrijverschap van James Jones en een interessant en literair-historisch beeld van de omstandigheden waaronder de roman – winnaar van de National Book Award in 1952 – tot stand kwam.

De roman speelt zich af op Hawaii, op een legerbasis. Het is 1941, en hoewel Europa in oorlog is, houden de Verenigde Staten zich nog afzijdig. Het leger dat Jones beschrijft is een leger in vredestijd. Een leger waarvan de manschappen zich vooral vervelen. Zij houden zich bezig met kaarten, gokken, corvee, exercities en sport. Op de legerbasis althans, want daarbuiten zuipen de manschappen zich lam in de kroegen en spenderen hun soldij aan de hoeren in de bordelen. Of verdienen een zakcent door zich te prostitueren aan de homo’s. Het is daar dus een Sodom en Gomorra. Te midden daarvan introduceert Jones zijn hoofdpersonage: Robert E. Lee Prewitt. Hij is een koppige soldaat die zowel een goede bokser is als een uitstekende trompetspeler. Maar hij wil niks en is overal principieel tegen. Dan is daar is de trotse sergeant-majoor Milton Warden die met zijn maximale libido alle vrouwen binnen zicht schaakt – en dus ook de vrouw van de commandant van de basis. En natuurlijk worden er in het spoor van Prewitt en Warden talloze personages – van koks tot hoertjes, van officieren tot foeriers – opgevoerd door Jones. Enfin, er gebeurt van alles daar op deze legerbasis. Jones is bijzonder uitbreidend in het beschrijven van de scènes en laat zijn personages uitgebreid aan het woord: een significant deel van From Here to Eternity bestaat uit dialogen. Dat maakt de lijvige – ik benadruk het nog maar eens – roman bijzonder leesbaar, en ook doenlijk om in zijn geheel te consumeren. De lezer leeft enerzijds mee met de sappelende soldaten – tegenover de geprivilegieerde officieren – en beseft anderzijds dat het standenverschil – elite versus gepeupel – misselijkmakend is. Wat Jones blootlegt is dat het leger intrinsiek onrechtvaardig en discriminerend is.

James Jones heeft met From Here to Eternity een belangwekkende roman geschreven over het geestdodende leven in het leger in vredestijd; de zinloosheid ervan is treffend en raak neergezet. From Here to Eternity is in deze definitieve vertaling – met al zijn exuberantie en schuttingwoorden – echt een heerlijk leesavontuur. Met zijn duizend pagina’s wordt echter wel wat stamina van de lezer verwacht. Maar deze ontvangt daarvoor wel een beloning.

Wiebren Rijkeboer

James Jones – From Here to Eternity. Vertaald door De Vertalerij. Karakter Uitgevers. 954 blz. € 24,95.