Een lijk tussen de bijenkasten

Toen de wereldberoemde Italiaanse violist Nicolò Paganini in 1840 overleed, stond hij als een duivelskunstenaar bekend. Niet alleen door zijn virtuoze en eigenzinnige spel, maar ook door zijn ietwat ziekelijke verschijning. Vrouwkje Tuinman beschrijft in Afscheidstournee hoe hij de priester bij zijn sterfbed wegstuurt. ‘Latijnse onzin.’ Zijn puberzoon Achille is daarvan getuige en die bemerkt na de dood van Paganini hoe funest die daad is. De kerk weigert de violist in gewijde grond te begraven en een absurde rondgang met het lijk begint.

afscheidstournee-tuinmanTuinman heeft ervoor gekozen om niet het verhaal over Paganini te vertellen, maar juist de levensgeschiedenis van zijn zoon Achille die als vijftienjarige in een vreemd land opgescheept wordt met een lijk, dat in diverse huizen opgeslagen wordt en via een quarantaineziekenhuis naar een olijfoliefabriek gesleept wordt, omdat de mensen steeds denken dat het bezeten is. Ze horen ’s nachts vioolmuziek en dat moet wel het werk van de duivel zijn. Uiteindelijk wordt het lijk in de zoveelste nieuwe bekisting naar Italië gesmokkeld, maar ook daar werkt de katholieke kerk een normale begrafenis tegen. De kist staat zelfs jarenlang tussen de bijenkasten die Achille als hobby houdt.

Door de focus te verleggen naar de zoon van Paganini, zijn vrouw en kinderen wordt duidelijk hoe ontwrichtend de roem kan doorwerken bij een volgende generatie. Dat gebeurt niet alleen letterlijk door dat lijk waarmee decennialang wordt rondgezeuld, maar ook symbolisch omdat het leven van Achille en zijn kinderen in het teken blijft staan van de reputatie van de violist. Zijn zonen beheren de nalatenschap van Paganini. De een zorgt voor muzikale nalatenschap, de ander gaat er wat dubieuzer mee om door zogenaamde haarlokken van de violist voor goed geld te verkopen. Als een kleinzoon van Paganini zeer verdienstelijk piano kan spelen, dan wordt hij vergeleken met zijn grootvader en natuurlijk valt die vergelijking nadelig uit. Het is Paolina, de vrouw van Achille, die hem wijst erop wijst dat zijn leven ‘onvolkomen’ is.

Als in: niet helemaal tot wasdom gekomen. Het klinkt lelijker dan ik het bedoel. Nogmaals: je hebt mij méér dan gelukkig gemaakt. Echt. (…) Maar jezelf niet.

In de verantwoording schrijft Tuinman:

Achille Paganini overleed op 25 december 1895. Zijn vader Nicolò vond een klein jaar later, ruim zesenvijftig jaar na zijn dood, zijn laatste rustplaats, op het Cimitero della Villetta te Parma.

Dat zijn twee zinnen die het verhaal zijn dramatiek geven. Afscheidstournee is een historische psychologische roman en een good read in de traditie van Rascha Peper: geloofwaardige personages in een op feiten gebaseerde, maar fictionele setting. En bovenal: een klassiek opgebouwde roman in vijf delen waar het vakmanschap van afstraalt.

Coen Peppelenbos

Vrouwkje Tuinman – Afscheidstournee. Cossee, Amsterdam. 288 blz. € 18,95.

Een iets kortere versie van deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 21 oktober 2016