We moeten elkaar helpen om kapot te gaan

Dimitri Verhulst (1972) behoeft zo langzaam geen introductie meer, zowel in binnen- als in het buitenland. Zijn werk verschijnt in vijfentwintig landen, is meermaals bekroond en bewerkt voor toneel en voor het witte doek. Spoo Pee Doo heet zijn vermomde brandbrief, die de eerste drie weken van oktober gratis was te downloaden, tegelijkertijd in het Nederlands, Engels, Duits en Frans.
Dat moet voor de vertalers een enorme klus zijn geweest, want de stijl van Verhulst is uniek, is doorspekt met taalvondsten, geinige insteken. Men zou het gemakkelijk abusievelijk kunnen aanzien voor een pak lolligheid. (Natuurlijk mag men er in alle argeloosheid ook zo van genieten. Dat is een extra kracht van Verhulst, hij slecht met zijn stijl, met zijn taal ook figuurlijk de grenzen. Voor elk wat wils.) Maar de volstrekte originaliteit – Christophe Vekeman heeft er ook een Vlaams handje van – doet sterk denken aan de unieke taalbeleving van het werk van Bohumil Hrabal. Verhulst is net als de grote Tsjech de koning van het fijn lucide zeuren. Door zijn slechte jeugd kan hij helder onechtheid, het valse in de mens, detecteren. Zijn insteek is puur, eerlijk. Al zal het voor de nuchtere klootviool enige gewenning behoeven.

spoo-pee-dooOnder de lekker schmierende bovenlaag zit een krachtige, samengebalde rivier van melancholie. Spoo Pee Doo heeft een breder spectrum dan men aanvankelijk zou denken. Achterop het boek, half over een foto heen van een ‘uitgepeurde’ Verhulst is de achtergrond van deze beklijvende roman gedrukt.

Europa staat in brand, maar onverschillig bestellen we nog een glas. Verdedigen we onze vrijheden, of verdedigen we onze leegte? Over de botsing tussen godsdienstfanatisme en vrijheden, van wat dan ook.

De hoofdpersoon is een flierefluiter van, jawel, pakweg 44 jaar die een godin van een vrouw thuis heeft, een prachtwijf dat hem de laatste tijd doorgaans alleen bij het ontbijt te zien krijgt. Hij houdt er nu eenmaal van om een goed glas te drinken, wat te roken en al dan niet slap te kletsen met maten en half-smachtende vrouwen. Wat doe je als de wereld ten ondergaat, je stilletjes bezinnen of nog eenmaal het ‘volle leven’ vieren? Heeft hij een soortement geweten? Dat wel, want hij weet dat hij ook voor zijn lief, en voor zijn lijf, beter zijn best zou moeten doen. Hoe is het mogelijk dat ze nog steeds bij hem blijft? Hoe ver kan hij de liefde, kan hij zijn eigen genotzucht, grotendeels ook gebaseerd op onvrede met de wereld, nog rekken? Hij is terloops een ongeleid projectiel geworden dat eigenlijk niet meer echt weet hoe hij zijn angsten moet beteugelen.

Ook op de beschreven dag – altijd fijn die beperking – neemt hij zich voor om eens na een paar pinten al naar huis te gaan. Maar ja, het gaat zoals het gaat. Nee, hij is geen slapjanus. Hij weet eigenlijk ook niet wat te doen, lijdt daar wel degelijk onder. De zelfspot is bijtend, de leegheid tergend. Spoo Pee Doo is doorspekt met fraaie ‘pogingen’ van het projectiel om te duiden. Een interessant ‘verouderingsonderzoek’ van de schrijver ook.

Dus je koopt geen tonijn meer, jouw beduimelde bijdrage aan moedertje natuur. Zeep voor het geweten. […] naar Rome leidt er weinig, wat men ook beweert, maar alles leidt naar de dood. […] Naar dokters dient men te gaan voor pietluttigheden, niet voor ziekten. […] We moeten elkaar helpen om kapot te gaan, alleen is maar alleen. […] Er zou een verbod moeten komen voor het woord leuk. Lijfstraffen voor wie het uitspreekt of neerschrijft. […] Kookprogramma’s, het nieuwe opium des volks […] Iedereen wil bekend zijn, het liefst van al zelfs zonder een reden, maar bekend geweest zijn wil niemand. Het leven voorbij je eigen vervaldatum.

Verhulst gunt de Hollanders ook een terroristendeel. Er is een aanslag gepleegd op Schiphol en het aantal doden stijgt. Maar niemand is nog verrast door het nieuws. Terecht constateert hij dat er een nieuwe beeldtaal nodig is om nog iemand te kunnen raken. De wet van de (grote) getallen. Wat te doen met deze afgestompte wereld? Verhulst weet het ook niet, dat is triest, puur, eerlijk tot op het bot. Hij schrijft het in elk geval verduiveld fraai op.

Guus Bauer

Dimitri Verhulst – Spoo Pee Doo. Atlas Contact, Amsterdam. € 19,99.