Is transparantie een voorwaarde voor intimiteit?

Emilia en Bruch scheuren eensgezind door het platteland op weg naar de stad, naar Amsterdam. Hun twee kleine zoontjes blijven thuis met buurmeisje Alicia en zij gaan naar een toneelstuk van een vriend. Na het applaus, bij het verlaten van de zaal, raken ze elkaar kwijt. Emilia is melancholisch geworden van het stuk en dwaalt wat rond. Ze had ‘ergens in een kier van de avond de leegte gevoeld die zij met diepe betekenis associeert’. Op een leeg en verlaten Ajaxbalkon grijpt iemand haar plotseling van achteren vast.

Achter haar ogen vindt een ontploffing plaats. Een vlam panische angst. Onmiddellijk daarna verdwijnt alle kracht en alle vorm uit haar lichaam en glijdt ze, zonder een spoor van vlucht- of vechtreflex, volkomen slap, uit zijn greep op dekgrote harde natgeregende cementtegels.

Het blijkt een vriend die haar voor de grap wilde laten schrikken. Dit korte moment zet bij Emilia alles op scherp. De onverwachte, lichamelijke reflex maakt haar duidelijk dat ze toch nog geen punt heeft kunnen zetten achter een ingrijpende gebeurtenis van jaren geleden.

Als lezer ben je dan pas op pagina drie aanbelandt, maar je zit al direct middenin het leven van Emilia. Marijke Schermer maakt tussen de regels door allerlei vragen bij de lezer wakker. Wat is Emilia overkomen? Waarom speelt het nog een rol in haar leven? Waarom is dit stel uit de stad vertrokken? Wat zoeken ze op het platteland? Welk geheim draagt Emilia met zich mee? In de acht pagina’s die volgen trekt Schermer het staketsel van het verhaal op ingenieuze wijze op. Er lijkt een bepaalde sleetsheid in hun relatie aanwezig of is het eerder een bepaalde verwijdering? En vooral: waarom is Emilia zo gespannen? Waarom probeert ze zo krampachtig de controle over haar leven te behouden?

Gaandeweg wordt Emilia steeds meer opgeslokt door de vraag of ze Bruch destijds had moeten vertellen wat haar is overkomen. Moet ze het hem nu nog vertellen? Nee, want dan zal ze niet kunnen krijgen wat ze nodig heeft: troost, zorg. ‘Het zal gaan over het waarom van het verzwijgen in plaats van over de gebeurtenis zelf.’ Terwijl Emilia steeds geslotener wordt, stijgt het waterpeil door noodweer. Het water bereikt hun buitendijkse huis. Bruch en Emilia moeten deze weersomstandigheden samen het hoofd bieden. Terwijl er steeds meer spanning ontstaat, blijkt dat niet alleen Emilia een geheim met zich meedraagt.

Emilia’s verkramptheid gaat onder je huid zitten. De scheidslijn tussen werkelijkheid en fictie begint voor de lezer te vervagen doordat je gevangen raakt in haar mijmeringen. Ik las het boek in een weekend in Zeeland. Tot vervelens toe bracht ik het gespreksonderwerp op al die huizen waarvan je alleen de toppen van de daken boven de dijken uit zag steken. Mijn gevoel van veiligheid nam af, naarmate ik verder in het boek kwam, terwijl ik toch echt niet heb meegemaakt wat Emilia heeft moeten doorstaan.

Schermer geeft in ieder hoofdstuk zeer weloverwogen mondjesmaat informatie prijs. Ze excelleert in het oproepen van vragen, zowel expliciet als impliciet. Gelukkig geeft ze geen pasklare antwoorden. De lezer krijgt een actieve rol toebedeeld, zodat de betrokkenheid met het verhaal groot is en reflectie met het eigen leven steeds plaatsvindt. Hoe goed ken je je eigen partner eigenlijk? Wat vertel je zelfs niet aan diegene met wie je intiem bent en waarom niet? Is transparantie een voorwaarde voor intimiteit? Hoe autonoom ben je in de familie waarin je geboren bent en hoe zelfstandig ben je in je keuzes als vrouw en/ of als moeder?

Marijke Schermer laat je in deze kleine parel (slechts 160 pagina’s) niet alleen stilstaan bij je eigen denkbeelden over autonomie, transparantie, keuzevrijheid en intimiteit, maar ze paart ook een poëtische, rake stijl aan een ingenieuze constructie. Haar tweede roman smaakt naar meer, veel meer.

Miriam Piters

Marijke Schermer – Noodweer. Van Oorschot, Amsterdam, 160 blz. € 17,50.