Hanneke Groenteman mocht een paar maanden geleden 10 bladzijden van een boek lezen en daarover voor de boekenbijlage van de Volkskrant een pagina over volschrijven. Kon ze er mooi drie tegelijk afzeiken. Het beviel blijkbaar zo goed dat ze nu de boeken ook mag uitlezen. Vorige week besprak ze twee romans die het leven van Audrey Hepburn centraal stellen. Twee sterren per boek had ze ervoor over. Op haar Facebook-pagina reageerde een van de schrijfsters, Jolien Janzing, op de vooringenomen wijze waarop Groenteman de boeken besprak.

Open brief aan Hanneke Groenteman

Naar aanleiding recensie van de roman Audrey & Anne van Jolien Janzing in de Volkskrant en De Morgen.

Beste Hanneke Groenteman,

Naar aanleiding van uw recensie (u noemt zichzelf een grote Audrey Hepburn-fan) van mijn roman Audrey & Anne nodig ik u uit voor een openbaar debat met als thema: Mag je een auteur verbieden om te schrijven over iconen als Audrey Hepburn en Anne Frank?

Uw artikels dragen de titels ‘Een slechte truc’ en ‘Audrey Hepburn miscast in B-romans’ en aangezien uw kritiek aangaande mijn roman in het geheel niet gaat over de literaire kwaliteiten maar een morele aanklacht is, daag ik u uit. U sabelt mijn roman neer op basis van een aantal beweringen die fout zijn. ‘Een slechte truc’ refereert naar de volgende opmerking die u maakt: ‘Het parallel beschrijven van twee iconen uit de vorige eeuw, Audrey Hepburn en Anne Frank, heeft mij geërgerd. Ik vind het iets van een slechte truc hebben, want in feite is hun enige overeenkomst hun leeftijd en de tijd waarin beiden de oorlog moesten meemaken. Audrey Hepburn heeft ooit wel eens gezegd dat Het dagboek van Anne Frank haar inspireerde (wie niet?), maar mag je op grond daarvan twee totaal tegenovergestelde oorlogsverhalen aan elkaar knopen?’

Bekijkt u op het internet eens de foto van Audrey Hepburn met Otto Frank en zijn tweede echtgenote Fritzi.

Het zal u verbazen, maar op 25 januari heb ik in Amsterdam gedineerd met Luca Dotti, de jongste zoon van Audrey Hepburn. Hij had me uitgenodigd om over mijn roman Audrey & Anne te praten. Zijn zoon, Audreys kleinzoon dus, was ook aanwezig. Ons gesprek duurde twee uur. Luca Dotti vindt het prachtig dat ik Audrey en Anne Frank samenbreng in een roman, omdat zijn moeder zich haar hele leven sterk met Anne verbonden heeft gevoeld. Luca bracht mij in herinnering wat hij ook in zijn boek Audrey at Home heeft geschreven: ‘Twee jaar na het einde van de oorlog gaf een vriend mijn moeder een kopij van het manuscript van Het dagboek van Anne Frank. Het raakte haar diep en maakte haar overstuur. Ze was verbijsterd omdat, zo zei ze, “dat meisje een compleet verslag heeft geschreven van hoe ik de oorlog zelf heb ervaren.”’ Luca vertelde me hoe de oorlog zijn moeder had getekend; ze schrok op als ze een geluid hoorde dat leek op naderende tanks. Ze voelde zich schuldig dat zij de oorlog had overleefd en Anne Frank niet. Luca Dotti gebruikt zelfs het woord ‘tweelingen’ om de band tussen haar en Anne te omschrijven.

Mijn roman begint met het bezoek van Otto Frank, de vader van Anne, aan Audrey in haar chalet in Bürgenstock, Zwitserland. Hij kwam om haar de rol van zijn dochter aan te bieden in de verfilming van het dagboek. Luca Dotti zegt over de foto van zijn moeder, Otto Frank en diens tweede echtgenote Fritzi: ‘Je ziet in mijn moeders ogen hoe zwaar deze ontmoeting emotioneel op haar weegt.’ Die ontmoeting heeft plaatsgevonden; daar kunt u niet omheen.

Luca Dotti is bijzonder geïnteresseerd in mijn roman; hij heeft de eerste hoofdstukken in vertaling gelezen en wil meer. ‘We willen hem hier allemaal lezen. Ik wil dat mijn kinderen weten wat er is gebeurd.’ En dat terwijl u schrijft: ‘Ik vond het onaangenaam om te lezen. In één zin in het laatste hoofdstuk zit eigenlijk de ongepastheid van de hele opzet. Audrey neemt de rol niet aan, want ze kon onmogelijk terug naar het Nederland uit de oorlogstijd, terug naar de pijn. Annes kamertje in het Achterhuis voelde als het souterrain in Velp’. Het spijt me u te moeten teleurstellen, maar dit was precies hoe Audrey het zelf zag. En u vergeet de fragmenten uit Audrey & Anne waarin deze kwestie genuanceerd wordt: Na het gekeuvel over auto’s en het beleefd informeren van de Franks naar haar volgende filmrol, kwam uiteraard de verfilming van het dagboek ter sprake. En dat zij haar moest spelen: Anne, die zoveel nobeler was dan zijzelf; die dood was, terwijl zij een frivool leven leidde. En: Ze moest zich vermannen, want haar herinneringen waren niets tegenover dat wat Otto (Frank) had meegemaakt.

U werpt zich op als de behoedster van de nagedachtenis van Audrey Hepburn en Anne Frank, maar doet dat op een starre wijze die meer slecht dan goed doet. Als een auteur niet meer over een historische figuur durft te schrijven uit angst voor kritiek, kunnen we dat hele genre wel schrappen. Dan zal er ook geen onderzoek meer gedaan worden (ik deed drie jaar onderzoek) en zal er enkel nog over Audrey Hepburn en Anne Frank geschreven worden in duffe, weinig vernieuwende biografieën en zullen ze verbleken als oude foto’s. U schrijft: ‘(…) had ik over die oorlogsjaren toch liever één goed gedocumenteerd verhaal gelezen zonder al te veel fantasieën eromheen, zoals in deze beide boeken jammer genoeg is gebeurd.’ Hier hebt u het over mijn roman Audrey en Anne en de roman Het geheim van Audrey H van mijn collega auteur Miriam Guensberg. En u gaat voort: ‘In beide gevallen worden geforceerde toeren uitgehaald om de feiten op te kloppen tot een lekker verhaal.’ Maar even tevoren verklaart u: ‘(…) en ik haar oorlogsgeschiedenis niet tot in de details kende’. Vreemd is dat. Als u Audreys oorlogsgeschiedenis niet kende, hoe denkt u dan te kunnen oordelen over wat feiten zijn en wat fantasie? En of er wel degelijk zulke geforceerde toeren zijn uitgehaald? Ter info: de verantwoordelijke van het Airborne Museum in Arnhem waar momenteel de schitterende expositie Moederliefde: Ella en Audrey loopt, was zeer enthousiast over Audrey & Anne en vond dat Ella van Heemstra fenomenaal goed was geschetst. In de documentaire over Audrey Hepburns oorlogsjaren van TV Gelderland word ik geïnterviewd.

Mijn roman Audrey & Anne kwam voort uit een grote liefde en respect voor zowel Audrey Hepburn als Anne Frank. Ik heb deze twee hele bijzondere meisjes met elk hun eigen persoonlijkheid zo getrouw mogelijk, met grote aandacht en precisie, tot leven geroepen. U was zo vooringenomen dat u niet van mijn roman kon genieten. Heel wat lezers hebben dat ondertussen met volle teugen gedaan en er zullen er nog velen volgen, hoezeer u ook uw best hebt gedaan om dat te voorkomen. Dagelijks bereiken me berichten van lezers die sterk door Audrey & Anne ontroerd zijn.

Jolien Janzing

(Foto: Harry Pot / Anefo, CC BY 4.0
Audrey Hepburn onthult straatnaambordje in Doorn met Mell Ferrer. De onthulling betreft een laan in een woonvoorziening voor gehandicapte oorlogsveteranen van de Bond van Nederlandse Militaire Oorlogsslachtoffers (BNMO) te Doorn, waarvoor Audrey Hepburn in de jaren daarvoor geld heeft ingezameld. 1 oktober 1959.)