Schotelantennes in alle richtingen, ook 26,0° oost

In het jaar 1983 vluchten de ouders van de toen nog niet geboren Samir uit het brandende Beiroet naar Duitsland. Jaren later, in 1992, trekken ze, samen met Hakim en Yasmin, door naar een nieuw plek in de grote Duitse stad, waar ze met andere vluchtelingen gaan wonen. Het is de plaats waar Samir samen met zijn zusje Alina opgroeit. Het is de plaats waar Samirs vader verhalen over Abu Youssef vertelt aan iedereen die het maar wil horen. Naarmate de tijd in Duitsland vordert, ziet Samir zijn vader aftakelen. Hij mankt erger dan ooit en hij durft zijn vrouw niet meer aan te kijken. Langzaam ontstaat geheim naar geheim en wordt zijn vader geslotener. Van de een op de andere dag verdwijnt hij en laat hij Samir achter met zijn moeder en zijn zusje.

Samir probeert zijn leven op te pakken, maar hij krijgt zijn vader niet uit zijn hoofd. Langzaam wordt de zoektocht naar zijn vader en de heimwee naar het land van zijn vader een obsessie en wanneer hij oud genoeg is, pakt hij zijn spullen en gaat hij zijn vader achterna naar Beiroet. Daar ontmoet hij Nabil. Nabil laat hem de stad zien en helpt hem met de zoektocht. Beetje bij beetje ontdekt Samir waar zijn vader is, ziet hij hoe zijn vaders verhalen tot leven komen en leert hij over de geschiedenis van Libanon, Beiroet en Zahlé.

Met een ontroerend verhaal toont Pierre Jarawan in De zoon van de verhalenverteller de geschiedenis van Libanon. Hij laat de zoon van de verhalenverteller zijn familiegeschiedenis beetje voor beetje uiteenzetten, maar leert de wereld tegelijkertijd de gevolgen van de veranderende maatschappij, waarbij Beiroet met al zijn nukken de wereld van nu lijkt te vertolken. De rassenscheiding, de oorlogen tussen mensen met verschillende geloven; het lijkt actueler dan ooit. Tegelijkertijd informeert Jarawan de lezer op bijzondere wijze over de burgeroorlog in Libanon. Het boek bevat ongemerkt veel geschiedenis, waarbij Jarawan zich beroept op voor menigeen onbekende feiten. Toch wordt het op geen enkel moment belerend van toon.

Dit alles verpakt Jarwan in een prachtig opgebouwd driedelig verhaal waarin hij voortdurend de chronologie doorbreekt. Waar het verhaal bij vlagen overheerst wordt door emoties, (‘Maar ik herinner me ook dat zijn arm op mijn schouder steeds zwaarder werd. Zijn adem steeds dieper en zijn blik steeds afweziger, alsof hij niet meer naar de scheepjes keek maar naar een punt verder weg’), en soms melodramatische vormen aan lijkt te nemen, zorgen plotselinge confrontaties met de werkelijkheid voor de broodnodige nuances: ‘Ik weet het niet zo precies omdat ik die nacht voor het eerst met een meisje sliep, maar omdat het de dag was waarop mijn moeder stierf.’ Het gevolg is een uiterst meeslepend verhaal dat van begin tot eind boeit.

Veel aandacht is daarbij weggelegd voor de gevoelens en gedachten van Samir. Samir voelt zich een buitenlander in zijn geboorteland, maar is niet thuis in het land van zijn vader. Met haarscherpe observaties zet Samir de wereld uiteen, waardoor hij het voor eenieder begrijpelijk maakt. Jarawan maakt handig gebruik van het door hem ontworpen verhaalstructuur. Op diverse punten weet de lezer evenveel als Samir, terwijl hij op andere punten minder kennis heeft dan zijn hoofpersoon. Langzaam ontstaat op die manier een krimi-achtige setting, waarbij de lezer geniet van de geschiedenisverhalen en tegelijkertijd samen met Samir zoekt naar de toekomst.

Waar De zoon van de verhalenverteller in eerste instantie uit lijkt te draaien op het aloude ‘waarom heb je ons verlaten’-verhaal, blijkt het meer dan dat. Een goed geconstrueerd verhaal, vol beeldspraak en symboliek vertelt ons een familiegeschiedenis en leert ons over de geschiedenis en de toekomst. Het waarschuwt ons: ‘Als er in de zomer geen regen valt en het voorjaar niet op zijn minst mistig is, zullen er ooit geen ceders meer zijn.’

Marloes Otten

Pierre Jarawan – De zoon van de verhalenverteller. Vertaald door Lilian Caris. HarperCollins, Amsterdam. 446 blz. € 19,95.