Bommenneef in het echt

‘We noemen hem Frans,’ zeg ik, ‘Frans Julius Johan.’

Schrijfster Marjolijn van Heemstra is zwanger, maar weet al wel hoe ze haar zoontje gaat noemen. De vernoeming naar ‘bommenneef’, die ook na de Tweede Wereldoorlog nog foute Nederlanders naar de bliksem hielp, ligt al vast. Heemstra draagt al sinds haar 18e een gouden ring met een blauwe steen die, dat heeft ze haar oma beloofd, ooit aan de vinger van zoon zal prijken. Een mooie belofte, maar D., de partner van de schrijfster is sceptisch. Wat weet ze eigenlijk precies over die neef. Het wordt tijd voor een onderzoek en ze mag wel opschieten, want ze heeft nog 27 weken om de geschiedenis van bommenneef te onderzoeken.

En we noemen hem van Marjolijn van Heemstra is in eerste instantie een zoektocht naar een familielegende. De verhalen over bommenneef hebben binnen de familie mythische proporties aangenomen, maar als Van Heemstra met tijdgenoten gaat praten en in de archieven gaat spitten, blijkt al snel dat het verhaal dat binnen de familie verteld wordt niet helemaal klopt met de werkelijkheid. Het hoe laat ik hier achterwege, want dat is nu juist een van de charmes van het verhaal. Naarmate je verder komt in het boek, elk hoofdstuk is een week (later zelfs een dag) dichter bij de geboorte van de zoon, kom je meer te weten over de ware achtergrond van de familielegende.

Die constructie van het boek zorgt ervoor dat het boek vaart krijgt. Je wilt weten hoe het zit, net als de schrijver zelf. Daarbij gebruikt Van Heemstra intrigerende beschrijvingen die binnen het verhaal een symbolische lading krijgen. Van Heemstra en haar man worden wekenlang uit hun slaap gehouden door muggen. Op een gegeven ogenblik blijkt dat het water in de kruipruimte de oorzaak vormt voor de overlast.

Ik buk voorover en trek nieuwsgierig aan de ijzeren ring. Er is weinig te zien, een donker, laag hol onder de vloer, maar toch, idioot dat ik al twee jaar boven deze ruimte leef zonder er iets van af te weten.

Het is jammer dat het construeren van vertellingen, een van de belangrijkste thema’s in dit boek, ook expliciet aan de orde als Van Heemstra meldt dat ze bepaalde passages fictionaliseert. Het resulteert erin dat je alles wat daarna volgt in het boek met een korreltje zout neemt. Ik snap waarom dat gebeurt en toch vind ik het jammer omdat ik het spannende authentieke verhaal dat ten grondslag ligt aan dit boek interessanter vind dan dat eeuwige discours over fictie en werkelijkheid. Dat verhaal van de bommenneef biedt op zichzelf al genoeg stof voor een discussie over werkelijkheid en fictie. Het boek zorgde er in ieder geval voor dat ik zelf ook in de oude krantenknipsels dook voor meer informatie en daarmee zorgt het ervoor dat ik ook mijn positie binnen dat discours weer onder ogen zie. Daarom, fijn boek.

Coen Peppelenbos

Marjolijn van Heemstra – En we noemen hem. Das Mag, Amsterdam. 218 blz. € 19,95.

[Wegens een conflict met Bol.com zijn de boeken van Das Mag daar niet te koop, wel de epub, maar die vele malen duurder dan bij de uitgeverij zelf. Ga naar je eigen boekhandel of koop het boek rechtstreeks bij de uitgeverij.]