De suggestie van een verhaal

Terwijl hij door Regent´s Park wandelde – over een laan die hij altijd koos, uit de vele – kreeg Jasper Gwyn ineens het duidelijke besef dat wat hij elke dag deed om de kost te verdienen niet langer bij hem paste. Die gedachte was al vaker bij hem opgekomen, maar nooit eerder zo helder en hoffelijk.

Wie denkt dat alleen deze eerste zin van de roman raadselachtig is en dat aan het einde opgehelderd zal zijn wat Jasper Gwyn drijft, komt bedrogen uit. Alessandro Baricco, een van de meest gevierde hedendaagse Italiaanse schrijvers, laat veel in het ongewisse in Mr Gwyn.

De gevierde schrijver Jasper Gwyn besluit nog één stuk te publiceren in The Guardian. Het behelst een lijst met tweeënvijftig dingen die hij zich voornam nooit meer te doen. Het eerste was artikelen schrijven voor The Guardian. Op nummer eenenvijftig en tweeënvijftig staan: boeken schrijven en boeken publiceren. Ook de voornemens dertien, eenendertig en zevenenveertig krijgt de lezer te weten, maar naar de rest van de lijst blijft het helaas gissen.

Gwyn vertrekt naar Granada, alwaar hij weken in een hotel bivakkeert. Weken waarover de lezer niets verneemt en waarin hij amper een ontwikkeling lijkt door te maken. Een paar pagina´s verder zijn we ineens `een jaar, misschien anderhalf jaar` verder en blijkt hij niet bestand tegen de leegte. Jasper realiseert zich gaandeweg (hoezo? waardoor?) dat hij het schrijven niet kan missen en hij bedenkt een manier om toch aan zijn passie invulling te kunnen geven, zonder afbreuk te doen aan zijn voornemen om nooit meer boeken te schrijven en om nooit meer boeken te publiceren. Hij gaat, als een soort kopiist, mensen beschrijven in portretten die alleen door de geportretteerde gelezen mogen worden.

Minutieus beschrijft Baricco de inrichting van het atelier waarin Gwyn gaat werken. Alle materialen zijn met veel zorg uitgekozen en vervaardigd. Deze beschrijving staat in groot contrast met de beschrijving van het hoofdpersonage dat nergens een gezicht krijgt. Gwyn maakt portretten die door geen enkele buitenstaander gelezen mogen worden. Hij kijkt naar de geportretteerden, bestudeert ze, laat tijd verstrijken en zo vindt hij het verhaal van die persoon. In zijn ogen zijn mensen geen personages, maar een verhaal. We zijn allemaal een bepaalde pagina uit een boek dat niemand ooit heeft geschreven en waar we vergeefs naar zoeken op de schappen van onze geest. Hij ziet het als zijn taak om die bladzijde te schrijven.

Volgens de jury van de Europese literatuurprijs 2013, waarvoor Mr Gwyn genomineerd is, schept Baricco een universum waarin met minimale middelen op superieure wijze de verbeelding van de lezer wordt aangesproken. Dat minimale zit er zeker in en gecombineerd met de enorme lading vaagheid moet de lezer zijn verbeelding noodgedwongen aanspreken. De inhoud van de portretten ontbreekt, waardoor het voor de lezer onmogelijk is om zich een beeld te vormen van datgene wat de essentie lijkt te zijn van het boek. Jasper Gwyn wordt nergens een man van vlees en bloed. Hij blijft een concept, een omhulsel dat door de lezer zelf naar believen ingevuld moet worden.

Het boek heeft daardoor wel wat van de nieuwe kleren van de keizer: het heeft de vorm van een roman, maar bij nadere beschouwing heeft het niets om het lijf. Er is geen verhaal, enkel de suggestie van een verhaal. Wie Mr Gwyn is en wat zijn drijfveren zijn, blijft een mysterie. Waarom stopt hij met schrijven? Hoe komt het dat hij het niet kan missen? Waarom stopt hij na de tiende klant? Waarom verdwijnt hij in het niets? Waarom schrijft hij toch weer boeken, weliswaar onder pseudoniem, waarin hij de portretten verwerkt? Waarom lapt hij zijn eigen principes ten aanzien van die portretten zo aan zijn laars? Als het de bedoeling was van Baricco om de lezer met een gevoel van leegte achter te laten, dan is hij wonderwel geslaagd.

Miriam Piters

Alessando Baricco – Mr Gwyn. Vertaald door Manon Smits. De Bezige Bij, Amsterdam. € 19,90.