Sneetjes direct uit de vriezer

Mijn moeder verdween op een maandag, twee dagen nadat ik wakker was geworden doordat ze gillend door onze straat rende. Of eigenlijk anderhalve dag daarna.

Met veel gevoel voor suspense opent het nieuwe boek IJsbrood van Owen Donkers (1977) die eerder opviel met onder meer de bondige novelle Calippo cola. De bijzin ‘of eigenlijk anderhalve dag daarna’ is tekenend voor de stijl van Donkers. Met een kleine ingreep de woorden laten kantelen, de betekenis van de eerdere zinnen in twijfel trekken. Een werkwijze die vaak sterk werk oplevert.

Mede daardoor blijft de ware thematiek op de achtergrond, is uitsluitend door de kieren van het verhaal zichtbaar. Wat is er met de moeder gebeurd? Gedurende het hele boek blijft deze vraag sluimeren.

Hoofdpersoon in IJsbrood is een elfjarige jongen, die een groot talent heeft voor computerspellen en die in teamverband om het Nederlands kampioenschap dammen gaat strijden. Moeder is weg, vader werkt op een ministerie, maar is eigenlijk een gemankeerd kunstschilder. De oudere zus van de verteller heeft het altijd al gezegd: ze gaan scheiden. Maar nu het daadwerkelijk erop lijkt dat de breuk onherstelbaar is, is zij daardoor toch geschokt. De damkampioen in spe is, net als de schrijver, een stuk praktischer en laconieker ingesteld.

Moeders lekkere hapjes komen niet meer op tafel. Voortaan is het Chinees, fastfood en ijsbrood eten, sneetjes direct uit de vriezer. Af en toe maakt de vader zelf een surrogaatmaaltijd klaar, symbool voor de onzekere situatie. Moeder blijft een tijdje weg. Maar wat is een tijdje?

Een week, dat was lang. Van tevoren. Je kon beter over een halfjaar jarig zijn dan over een week. En de week voor sinterklaas duurde zekere een maand. […] Achteraf was een week veel korter. Zeker een vakantieweek. Je knipperde drie keer met je ogen en je zat weer op school.

Herkenbaar. Er is geen speld tussen de ‘kinderlogica’ van Donkers te krijgen. Nergens valt hij uit karakter. Hij schrijft doordacht. Daarbij maakt het niet uit dat men op een werk van pakweg honderd pagina’s het stempel ‘roman’ plakt. Het formaat doet er in dit geval niet toe. Het verhaal is rond en af. Het is weldadig dat ook de uitgever en/of de redacteur kennelijk geen voor-, nawoord of extra eindschot heeft verlangd. Een geslaagde novelle, goed gedoseerd. Fijntjes.

Guus Bauer

Owen Donkers – IJsbrood. Thomas Rap, Amsterdam. 108 blz. € 16,90.

Lees een interview met Owen Donkers hier.