Voor wat hoort wat, dat is de eenvoudige wet die geldt bij de commerciële televisie. Het is al sinds jaar en dag bekend dat soaps overlopen van de product placement. Als de personages uit Goede Tijden Slechte Tijden hun maaltijden bestellen bij Thuisbezorgd.nl, dan weet je dat er betaald is. Maar ook in semi-journalistieke programma’s heb je te maken met een commerciële belangenverstrengeling. Zo kan Johan Derksen jaar in jaar uit voetbalboeken omhoog houden in het ‘programma VI TV, boeken die verschenen zijn bij de uitgeverij waar hij zelf bij betrokken is. De nieuwe boekenrubriek in RTL Boulevard is ook een vorm van product placement.

Op zich is er niets mis met deze deals, iedereen zoekt naar wegen om geld te verdienen, zo lang het voor het publiek maar duidelijk is dat we niet te maken hebben met een journalistieke of literair, inhoudelijke argumenten om een boek te promoten, maar louter een commercieel argument. Volgens Boekblad ‘werkt Bol.com op dit moment samen met de drie grote uitgeefconcerns en nog twee onafhankelijke uitgeverijen waaronder uitgeverij Marmer.’ In de proefuitzending werd een boek van Ambo Anthos geplugd (horend bij VBKU) en van Querido (horend bij de verzelfstandigde Singel 262 uitgeverijen), in de echte eerste uitzending een boek van uitgeverij Marmer en van Holkema & Warendorf (sinds kort bij Meulenhoff Boekerij, al is de website nog niet aangepast).

Het moge duidelijk zijn dat Bol.com RTL Boulevard betaalt. Op de site van het programma word je ook direct doorgesluisd naar Bol.com en bovendien wordt een werknemer van Bol.com, Janneke Siebelink, als deskundige opgevoerd in het programma. Aangezien Bol.com baat heeft bij de verkoop van boeken, is het op voorhand duidelijk dat er geen enkele kritische noot gekraakt mag worden over een boek. Siebelink en presentator Albert Verlinde praten in louter superlatieven over de boeken.

Janneke Siebelink

Aan iemand binnen de deelnemende uitgeverijen vroeg Tzum of er betaald werd om een boek bij RTL Boulevard te krijgen. ‘Er zijn afspraken gemaakt tussen de deelnemende uitgeverijen en Bol.com.’ Daaruit mogen we voorzichtig concluderen dat uitgeverijen niet direct betalen, maar wel indirect: de afspraak kan zijn dat Bol.com een hogere marge op elk verkocht boek ontvangt. Zo snijdt het mes aan twee kanten: uitgeverijen hopen op hogere omzetten door de tv-aandacht en Bol.com verdient terug wat het betaalt aan RTL Boulevard. We zitten niet echt mis met deze inschatting volgens onze bron die anoniem wil blijven. We vroegen aan onze bron ook nog of uitgeverijen zelf boeken mochten aandragen. ‘Nee, er wordt door de boekenmensen bij Bol.com een selectie gemaakt,’ was het antwoord.

Het is niet voor het eerst dat uitgeverijen een deel van de marge op de verkochte boeken inruilen voor meer omzet: onlangs kwam De Bezige Bij in het nieuws omdat zij met een aantal grote boekhandels een ruimere boekhandelskorting had afgesproken in ruil voor meer boeken in de winkel. Ook een vorm van product placement.