Dat monogamie een drama is, klopt. Tenminste, ooit heb ik gevonden dat dit klopt. In 1990 namelijk. Ik was vreemdgegaan. Toen ik mijn vriendin ging vertellen dat zich dat had afgespeeld, vond ik monogamie een drama. Want hallo, wat had ik nu helemaal gedaan? Nou ja, ik had wel iets gedaan, iets waarvan we hadden afgesproken dat het nooit zou voorkomen, maar wat betekende het nu helemaal. Ik draaide me als een schroef vast in mijn eigen redenering, en verwachtte veel van het gesprek met mijn vriendin, zij het niet dat haar vuist halverwege de sessie op mijn oog terecht zou komen en een blauw oog veroorzaakte.

Ik keerde terug in de schoot van de relatie en vond het hele jaar 1990 dat monogamie een drama is, waar je soms een zichtbare prijs voor diende te betalen.

Dit soort monogamie bedoelt Simone van Saarloos niet, als ik haar pamflet Het monogame drama goed heb gelezen: ‘Met de titel van het pamflet (…) wil ik niet beweren dat monogamie per se dramatische gevolgen heeft. Wel wil ik proberen aan te tonen dat de strikt monogame relatievorm een contraproductieve illusie is.’ Van Saarloos hanteert het concept ‘polyamorie’, een levenswijze waarin je je met meerdere partners verbindt, zonder exclusief voor een iemand te kiezen. Deze polyamorie is, voor Van Saarloos, de vorm waarin zij leven en intimiteit kan beleven zonder zich gebonden te voelen aan een persoon, zonder het drama dat vastigheid betekent te hoeven doorleven.

Het klinkt allemaal een beetje naar vroeger, naar communes, naar jongeren die zich niet willen of kunnen binden en (vooral) naar angst voor intimiteit. Nu is vooral dat laatste ook niet gering. Intimiteit veronderstelt een zekere mate van zelf-verlies, of zelf-verschuiving, die niet altijd en zeker niet met iedereen te bereiken is. Dus ik snap waar Van Saarloos bang voor is. Het maken van een sprong, die bij iemand anders eindigt maar waarvan je nog maar moet afwachten of die goed verloopt… er zijn mensen om minder afgehaakt.

Maar toch vind ik de filosofische laag die een en ander in dit pamflet krijgt niet helemaal overtuigend. Van Saarloos probeert namelijk wel degelijk de zegeningen van de polyamorie te zingen. Daarin is ze een idealiste en idealisten zijn altijd ook een beetje verblind, en hebben de neiging om te zagen. Zij heeft het licht gezien. De rest van Nederland woelt grotendeels rond in het duister, waar vaste afspraken de creativiteit belemmeren en het individu wordt beknot.

Monogame drama

Het probleem rond menselijke relaties is dat ze menselijk zijn. De theorie kan voor de praktijk uit lopen, maar de praktijk is een geduldige wachter. Er komt een moment waarop die denkt: Weg met de theorie. In de film Youth zegt Harvey Keitel: ‘You say that emotions are overrated. But that’s bullshit. Emotions are all we’ve got.’ Gechargeerd, maar wel waar. Het individu hoeft zich niet zo nodig aan de lopende band vrij te voelen, of zich voortdurend te ontplooien. Het individu wil het een beetje eenvoudig houden en zich, wegzakkend in een verzaligde verliefdheid, richten op een persoon.

Althans, dat is mijn conclusie na ongeveer dertig jaar aan het relatiefront (als monogame man, als polygame man en als polyamoor). Wie me nu zou vragen: Is monogamie een drama? – kreeg een vrij duidelijk, en kort, antwoord: Nee. Integendeel. Monogamie is het fijnste wat er is, en iedereen die daar moeilijk over doet weet nog niet precies hoe je deze staat moet bereiken. Inderdaad, ook ik begin meteen te getuigen, en dat zal ik proberen te beperken – maar ik meen het wel. Ik heb me nog nooit zo vrij gevoeld als in de monogamie die ik mezelf tegenwoordig niet eens meer hoef op te (laten) leggen.

Het is allemaal een kwestie van kiezen voor exclusiviteit. Twee mensen die elkaar, zonder elkaar te beknotten, lief hebben. Het kan. Het is niet eens eng. Twee mensen die eeuwigdurend nieuwsgierig zijn naar elkaar, en naar elkaars lichaam. Veel meer is er niet voor nodig, voor ondramatische monogamie. Je hoeft alleen maar alles los te laten en te springen. Nou ja, goed, je weet niet waar je terechtkomt, je weet niet of je goed terechtkomt, maar je komt altijd ergens terecht als je tegelijk springt.

Ergens waar je binnen de kortste keren de weg weet en thuis bent. Daar kan geen filosofie tegen op.

Chrétien Breukers

Simone van Saarloos – Het monogame drama, De Bezige Bij, Amsterdam.96 blz. €9,95.