Nieuws: De Correspondent ontdekt dat romans fictief zijn – Guus Bauer-gate
Wat hebben we gelachen toen Oprah Winfrey de schrijver James Frey ter verantwoording riep omdat zijn roman A Million Little Pieces onwaarheden bevatte. De Correspondent drukt een verhaal af van radiomaker Jair Stein waarin hij samen met René van Es probeert om de waarheid achter de roman De vogeljongen van Guus Bauer te ontdekken. Ze wilden een documentaire over hem maken, maar dan moest het wel een beetje kloppen.
En al probeert Stein het verhaal in een breder kader te trekken ‘Wat je als schrijver allemaal moet doen om aandacht te krijgen voor je boek’, je proeft toch vooral de verontwaardiging van de radiomakers dat die Guus Bauer in een roman zo zit te liegen. En als ze de waarheid boven tafel hebben (‘De schrijver lijkt opgelucht dat de waarheid eruit is.’) zijn de makers van een ander radioprogramma, waar Bauer eerder te gast was, nog bozer.
De redactie van Langs de lijn en omstreken kan niet lachen om de streek van Bauer. Ze voelen zich ‘beetgenomen,’ zegt redacteur Sven Boone. Door de schrijver, uiteraard. En door de uitgever, die volgens Boone beweerd had dat de ziekenhuiservaringen allemaal waargebeurd waren.
Mijn hemel. Dit moet toch het resultaat zijn van twintig jaar falend literatuuronderwijs.
Intussen op Twitter:
@tokmetzis @henkvanstraten @decorrespondent goed stuk, slechte titel.
— Roman Helinski (@r_helinski) 29 maart 2016
@r_helinski @tokmetzis @decorrespondent Ja, wel mee eens. Het is een stuk over één iemand. Geen breder stuk over een fenomeen.
— Henk van Straten (@henkvanstraten) 29 maart 2016
@vandenb @henkvanstraten @tokmetzis zo n titel framet schrijvers wat mij betreft onnodig als noodzakelijk aandachtswanhopig
— Roman Helinski (@r_helinski) 29 maart 2016
@henkvanstraten @r_helinski @vandenb @tokmetzis Never a dull moment met Guus. Dit stuk vond ik fascinerend: https://t.co/xyjlwDGAEj
— Richard de Nooy (@RicharddeNooy) 29 maart 2016
@RicharddeNooy @henkvanstraten @r_helinski @vandenb @tokmetzis Boek van Guus Bauer is toch geen succes geworden? Ondanks dit gedrag. Dus…
— H.M. van den Brink (@hmvandenbrink) 29 maart 2016
@RicharddeNooy @hmvandenbrink @henkvanstraten @r_helinski @vandenb @tokmetzis voor nog beter research https://t.co/dZ01BDQnj6
— Tzum.info (@Tzum_info) 29 maart 2016
Voor alle duidelijkheid: het verhaal bij de Correspondent is behoorlijk ongenuanceerd. Het is wel even net iets anders gelopen. Jair Stein, de eindredacteur, volgens mij de schrijver van het stuk, heeft bijvoorbeeld helemaal niet gesproken met de uitgever. En zo nog wat. Het VERHAAL van Vogeljongen is honderd procent waar. Zo werkt dat bij fictie. Dat men tegenwoordig steeds meer, dankzij de hang naar reality, op het autobiografische focust is een gegeven.
Ik heb een stijlmiddel gebruikt, een perspectief gehanteerd, naar aanleiding van iets wat ik zijdelings heb meegemaakt. Dat is het. Dat men daar blind op staart, heb ik aan willen kaarten. Het heeft niets te maken met de verkoop. Het moge duidelijk zijn dat een goede tekst op zich niet voldoende is om enige aandacht te genereren bij journalisten. Ik had eenvoudigweg mijn muil kunnen houden, maar heb dit non fictie programma gebruikt om uit te leggen wat fictie is. Is dat geen gotspe?! Het heeft niets met bedrog te maken, want dat is vooropgezet. Als je zo doordramt, dan kun je het krijgen ook, was de vrij eenvoudige achterliggende gedachte.
Je ziet hoe mensen, lezers, verstrengeld zijn geraakt in dat realitygebeuren, aan de reactie op bol.com hieronder. Grappig, fantasievol en als minpunt: bij elkaar gelogen. Fantasievol en bij elkaar gelogen. Ha ha, hoe rijmen we dat?
Overigens is het boek, H.M.van den Brink, voor mij wel een succes geworden, maar dat manifesteert zich niet alleen in de verkoop, maar in de vele gesprekken bij mijn boekhandelstour, de reacties via e-mail etc. Van bakker Schouten, die in het boek slechts met een regel voorkomt, ontving ik een hazelnoottaart.
Baas in eigen boek!
Vreemd artikel dit; het lijkt erop alsof het stuk in De Correspondent niet echt goed gelezen is.
Ten eerste is het stuk geschreven door Jair Stein, niet door Dimitri Tokmetzis. Stein beschrijft dat de documentaire over het zeldzame lockedin syndroom zou gaan: dat is wat anders dan de waarheid achter de roman proberen te ontdekken. Als luisteraar van radio-documentaires kan ik het erg waarderen dat die \’een beetje moeten kloppen\’. Het is immers een documentaire en daarbij moet ik ervan uit kunnen gaan dat ik naar feiten luister en niet naar fictie.
Als je de documentaire beluistert, hoor je dat het argument dat schrijvers van alles moeten doen om aandacht te krijgen van Bauer komt -en niet van de radiomakers zoals hier beweerd wordt. De opluchting is niet alleen duidelijk hoorbaar, maar wordt ook bevestigd door Bauer.
Volgens mij worden hier dus wat dingen door elkaar gehaald. Slordigheid van de Tzum-redactie? Of is ook dit stuk fictie of een stijlfiguur en heb ik dan niet goed naar mijn leraar Nederlands geluisterd?
Ik heb hartelijk gelachen om de bijdrage van Coen Peppelenbos, die mijn artikel zo grondig gelezen heeft dat hij zelfs niet in staat was om de auteur te herkennen. Dimitri Tokmetzis is een uitstekende journalist, maar heeft niets met het artikel van doen. Nog geestiger is de reactie van Guus Bauer, wiens fijne boek ik nu lees, en die de lezers wijst op feitelijke onjuistheden in de berichtgeving over zijn poging om meerdere redacties van Radio 1 fictie te verkopen als non-fictie. Hilarisch. Anders dan beide heren lijken aan te nemen, ben ik (evenmin als andere auteurs bij De Correspondent) verontwaardigd over wat er gebeurd is, of verbaasd over het feit dat romans doorgaans fictie bevatten. De reden dat we er aandacht aan hebben besteed is dat het opmerkelijk is hoeveel schrijvers last hebben van de dwang om te praten over persoonlijk leed van de auteur. Radio Doc heeft er een bijzondere doumentaire aan overgehouden en het was leuk om er een artikel over te kunnen schrijven. Ik zie uit naar de volgende poets van Bauer, al dan niet gepland.
Jair Stein
Er moest natuurlijk staan \”niet verontwaardigd\” (het woordje niet was weggevallen).
Mvg Jair (= niet Dimitri)
Niet dat ik denk dat iemand zit te wachten op deze details, maar toch maar even ingegaan op wat de beste Guus me voor de voeten werpt: dat het verhaal bij De Correspondent \’behoorlijk ongenuanceerd\’ is en dat het in werkelijkheid \’net iets anders\’ is gelopen. Het enige punt waar de schrijver over valt is dat ik de uitgever niet zelf heb gesproken. Dat klopt. Ondanks meerdere pogingen is het niet gelukt om de uitgeverij te bereiken (inmiddels wel overigens). Niemand heeft echter beweerd dat dit wel zo zou zijn, ook niet in het artikel voor De Correspondent.
Waarom ik toch dan toch wist hoe de uitgever over de grap van Bauer dacht? Guus zelf stuurde me na onze radio-uitzending een mailwisseling door met Uitgeverij Marmer. Hij schreef hen naar aanleiding van een boos telefoontje van de EO het volgende: \”De redacteur, of wie dan ook, wil informatie over het waarheidsgehalte. Dat ben ik niet van plan om te geven. Dat kun je van geen enkele fictieschrijver verlangen. Dat is de mystiek van proza. De kracht van de verbeelding.\” Aan mij schreef hij daarbij: \”Ik moet, vindt men, niet de uitgever overigens, uitsluitsel geven over wat waar is en wat niet. Ha, wat een grap. Daar begin ik dus niet aan.\” Die bijzin \’niet de uitgever overigens\’ is cruciaal, want maakt duidelijk dat de uitgever Bauer niet onder druk wilde zetten om openbaar te maken welke delen fictie en non-fictie zijn. Terecht overigens, naar mijn mening.
Ik begrijp dat het pijnlijk is om ontmaskerd te worden en dat de neiging vervolgens groot is om anderen de schuld te geven en te betichten van verdraaiing en gebrek aan nuance. Maar mij lijkt het zinvoller om een stap verder te komen dan verongelijkt gemier op de vierkante millimeter en een gesprek te voeren over waar het werkelijk over gaat: het hopeloze gevecht van schrijvers om opgemerkt te worden door de pers en aandacht te krijgen voor de boeken die ze schrijven, zonder hun persoonlijke leed te hoeven tentoonspreiden voor het publiek.
Jair Stein
\’Dit artikel is je cadeau gedaan door correspondent Dimitri Tokmetzis,\’ stond er groot boven en ik dacht iets te snel dat hij de schrijver van het stuk was. Is inmiddels hersteld. Het gerommel komt van Stein.
Het taalgebruik van Stein is overigens wat dubbelhartig. Aan de ene kant is hij niet verontwaardigd of verbaasd, aan de andere kant heeft hij het over ontmaskeren. Dan snap je het echt niet. Als je alleen een artikel had willen schrijven over het leedproza dat bestaat om de media te halen, dan probeer je Bauer niet in zo\’n ongunstig daglicht te stellen. Dan zou hij juist jullie held moeten zijn.
Tot slot: het is helemaal niet pijnlijk om, groot woord, ontmaskerd te worden, omdat ik daar zelf op aangestuurd heb. PR-activiteiten worden nu verwisseld, per abuis samengevoegd,met de inhoud van het boek. Voor de zoveelste keer: als verhaal is het honderd procent waar. De schrijver liegt zijn eigen waarheid. Dat is zijn beroep. Dat kan consequenties hebben, maar wat zou dat. Er zijn daarnaast op het Nederlandstalige literaire apenrotsje zoveel belangen, zoveel alternatieve agenda\’s. Ontmasker dat maar eens. Onbegonnen werk.