Het schuim der zee

Hoor de wind waait, door de bomen. Hoor de wind huilt, in de nacht. Het is Kinderboekenweek en het thema is dit jaar ‘griezelen’. Het boek dat iedereen onverwijld en op een drafje zou moeten aanschaffen voor een geraffineerde, gelaagde, heerlijke griezel- en gloeiervaring is Lampje van Annet Schaap. Hoe oud je bent, maakt daarbij niet uit. Lampje is een heerlijk kloek boek voor iedereen (oké, vanaf een jaar of negen), niet weg te leggen, zo’n boek dat de indruk geeft er altijd al geweest te zijn, een klassieker bij verschijning. Het is het debuut van schrijver Annet Schaap, die als illustrator al heel bekend was, bijvoorbeeld dankzij haar geestige en speelse weergave van de wereld uit Francine Oomens Hoe Overleef ik-serie.

Lampje is het sprookjesachtige verhaal van het schriele dochtertje van een manke vuurtorenwachter. Haar moeder is dood, haar vader gramstorig, het brood oudbakken, het vuur vaak uit. Het leven valt niet mee, maar Lampje, die eigenlijk Emilia heet, vindt toch eigenlijk van wel. Een licht is ze niet, stelt haar vader, ze is ook maar twee weken in haar leven naar school gegaan, maar een meestentijds montere natuur bezit ze wél. Haar hoofd zit vol ‘met liedjes, verhalen, dingen die ze moet leren, dingen die ze wil vergeten maar die toch steeds terugkomen’… En met dingen die ze moet onthouden en die juist wegglippen, zo blijkt in hoofdstuk 1, als Lampje vergeet lucifers te halen waardoor de lamp van de vuurtoren juist déze nacht, waarin de ergste storm sinds tijden opsteekt, niet branden kan.

Vanaf hier ontrolt zich een spannend avontuur, een heel eigen combinatie van klassieke en nieuwe elementen. Schaap weet de spanning heel knap te doseren waardoor je almaar door wilt lezen én pertinent niet wilt dat het boek uit is. Haar stijl is zowel zwierig als op de juiste manier kortaangebonden: alles wat er staat stuwt het verhaal voorwaarts, de dialogen zijn krachtig, er staat geen woord teveel, en toch is er ruimte voor grapjes en mooie metaforen. Ook hebben alle personages, zelfs de bijfiguren, hun eigen verhaal-binnen-het-verhaal, aan vlakke typeringen doet Schaap niet in dit toch rijkbevolkte verhaal. Ze weet een ieder zich te laten ontwikkelen, alles past precies en ontrolt zich en verrast alsnog steeds. Voor de volwassen lezer is het daarbij extra feestelijk hoe ze speelt met verwijzingen naar in de eerste plaats Andersen (met name De kleine zeemeermin), maar bijvoorbeeld ook naar Of mice and men van John Steinbeck. Ook echo’s van andere grootste kinderboekenschrijvers zoals Astrid Lindgren, Paul Biegel en Tonke Dragt klinken door. De krasserige geraffineerde tekeningen, ook van Schaaps hand, dragen nog bij aan de krachtige sfeer van het boek.

Nadat door haar toedoen een schip vergaan is, wordt Lampje aan de ouderlijke macht onttrokken en geplaatst in een naargeestig huis: het Zwarte Huis op een heuvel boven zee. Een overwoekerde tuin vol brandnetels onttrekt het huis aan het oog, de vreemde bewoners leven er als in een doodskist. In de vergrendelde zolderkamer, jawel, houdt een monster zich schuil. Natuurlijk gaat Lampje op onderzoek uit, met alle gevolgen van dien.

Judith Eiselin

Annet Schaap – Lampje. Querido, Amsterdam. 324 blz. € 16,99 Vanaf 9 jaar.