Meer dan een documentaire in boekvorm

Een botsing op het spoor is het trieste verhaal van een moeder en een dochter die samen met hun honden een einde aan hun leven maken op 28 november 2016. Als een ware onderzoeksjournalist heeft Joris van Casteren zich naar aanleiding van een door Frank Westerman toegestuurd krantenartikel vastgebeten in hun verhaal en in dat van alle mensen die ook op een of andere manier geraakt zijn door de keuze van deze twee vrouwen.

In de eerste twee alinea’s van het boekje beschrijft Van Casteren de trein: ‘Het was een modern dieseltreintje van de firma Veolia, een gestroomlijnd exemplaar van Zwitserse makelij, licht van gewicht, waar geen al te hoge snelheid mee te halen valt. Wit koetswerk, rode deuren, donkergrijs dak.’ Van Casteren weet in een paar zinnen de situatie kort maar krachtig te schetsen.

Na de typering van de trein volgt een beschrijving van de ochtend van de treinmachinist: René Smeets. Ietwat later komt hij ook aan het woord. Honderdtien pakt hij nooit, vertelt Smeets, omdat de eerste stop station Nijmegen Heyendaal, er dan al aan komt. ‘Anders moet je hard remmen, daar houden reizigers niet van.’ Twee alinea’s later maak je kennis met psychologe Daisy van den Heuvel, een treinreiziger, Roy Repkes, ook een reiziger, Beryl Rutten, nog een reiziger en Tonnie Visser-Hijmans, een automobiliste. Je schakelt voortdurend tussen de betrokkenen en na een korte introductie vertellen zij ook hun verhaal. En zo nader je, steeds een beetje sneller, onontkoombaar dat fatale moment: de botsing tussen de twee vrouwen met hun honden en de trein.

Een botsing op het spoor maakt ook inzichtelijk wat er nu precies gebeurt na zo’n vreselijke aanrijding. Je leest hoe het opruimen in zijn werk gaat, hoe de mensen opgevangen worden, hoe de nabestaanden geïnformeerd worden. Zaken die veel mensen zich afvragen, maar waar men het zelden over heeft. Het zijn lugubere details, maar juist omdat Van Casteren de botsing van alle kanten belicht, krijg je een genuanceerd beeld. En nuance is bij dit soort verhalen onmisbaar. Van Casteren kiest geen partij, hij laat de betrokkenen hun verhaal vertellen, hij laat de achterblijvers praten over hun schuldgevoel.

In het nawoord vergelijkt Frank Westerman een boek als dit met een documentaire. ‘Joris van Casteren maakt documentaires op papier.’ Joris van Casteren toont zich daarnaast ook een groot literair verteller die weet hoe je aan de ene kant spanning op moet bouwen en hoe je aan de andere kant toch integer kunt blijven. Een botsing op het spoor is een verslag dat behoorlijk onder je huid kruipt.

Cilla Geurtsen

Joris van Casteren – Een botsing op het spoor. Querido Fosfor, Amsterdam. 101 blz. € 8,99.