Dit jaar is het honderd jaar geleden dat Muriel Spark werd geboren. Toen ze in 2006 overleed werd ze herdacht als een van de belangrijkste Engelse schrijfsters uit de twintigste eeuw. Tijdens haar leven is zij dan ook overladen met prijzen, alleen de Nobelprijs en de Booker Prize kreeg ze nooit. Vaak wordt een dergelijk eeuwfeest opgeluisterd met lange opstellen over de literaire betekenis van de schrijver. Ook zou haar uiterst temperamentvolle persoonlijkheid te berde gebracht kunnen worden (ze was nogal een pittig type), maar een aantal van haar boeken herlezen is toch het beste eerbetoon.

Boodschappen van gene zijde

Spark publiceerde 22 romans, waarvan The Bachelors – uit 1960 – de vijfde is. De titel van het boek maakt meteen al duidelijk wat het onderwerp van de roman is: het leven van een groepje vrijgezellen in Londen, ‘the great city of bachelors’. In de eerste hoofdstukken introduceert zij een aantal van deze twintigers en dertigers, terwijl ze hun wekelijkse boodschappen doet en elkaar tips geven over winkels waar je goede kruiden of goedkope diepvries erwtjes kunt kopen. Geen van de mannen betreurt het echt, dat hij niet getrouwd is. Ze koesteren hun vrijheid of kunnen zich niet los maken van hun moeder. Ze hebben wel vriendinnen, maar die zijn vaak te bazig of te oud om serieus als huwelijkskandidaat te dienen. Spark beschrijft deze vaak wat schichtige en onhandige mannen op een verrukkelijk ironische manier, waarbij ze hun zwakheden subtiel fileert.

Ronald Bridges, een dertiger die nog niet getrouwd is omdat hij een epilepticus is, krijgt de meeste aandacht van de auteur. Hij wordt met meer compassie behandelt, mogelijk omdat hij net als de auteur katholiek is. Ronald lijdt erg onder zijn ziekte omdat iedereen hem voortdurend ontziet en vraagt hoe hij zich voelt. Ongeveer één keer per maand krijgt hij een aanval, waarvan de verschijnselen door Spark in sterke beelden neergezet worden. Ronald heeft ooit meegedaan aan een groot onderzoek in Amerika, maar bleek de enige patiënt te zijn die niet goed op nieuwe medicatie reageerde. Hij heeft een relatie gehad met de beeldschone Hildegarde, die hem echter als een kasplantje behandelde.

Zo zijn er meer interessante figuren onder de vrijgezellen, die Spark typeert terwijl ze een cocktailparty bezoeken, rondhangen in een café of een séance bezoeken. De verbindende schakel tussen de romanpersonages wordt gevormd door Patrick Seton. Deze man (een vijftiger) is een hogelijk gewaardeerd medium, maar wordt door de politie ook beschuldigd van valsheid in geschrifte. Spark laat met sardonisch genoegen zien hoe de mannen en vrouwen zijn boodschappen van gene zijde serieus nemen. Ze laat in het midden hoe Patrick er in slaagt steeds de juiste mededelingen te doen, zoals ze in Memento Mori ook in het midden liet van wie de anonieme telefoontjes afkomstig waren. Met zijn boodschappen jaagt hij sommige mensen de stuipen op het lijf, anderen voelen zich er juist door getroost.

Iedereen raakt verstrikt in het web van Patrick. Zo is er de weduwe Flowers, die hem al haar geld heeft gegeven. Alice is zwanger van hem en wil – net als Mrs. Fower – geen kwaad woord over hem horen. Twee licht sinistere concurrenten van Patrick zijn Father Socket en Mike Garland, die hem van zijn troon als medium willen stoten. Zij verdienen hun geld overigens met het vertonen van naturistenfilms. Ronald Bridges raakt bij de rechtszaak tegen Patrick betrokken omdat hij – deskundige op het gebied van handschriften – moet beoordelen of een bepaalde brief wel of niet vervalst is door Patrick. Behalve het duidelijke plezier waarmee Spark de intrige steeds verder uitbouwt, valt de technische virtuositeit op waarmee zij het verhaal gecomponeerd heeft. De balanceer-act om zoveel personen overtuigend weer te geven en tegelijkertijd het tempo van het boek hoog te houden, gaat haar uitstekend af.

The Bachelors is een aanstekelijke komedie over mensen met hooggestemde gedachten, die in tijden van crisis nog houvast zoeken. Dat zij daarbij juist Patrick Seton, het medium dat al heel veel mensen misleid heeft, met grote nuance beschrijft heeft hier natuurlijk mee te maken. Mensen willen nu eenmaal bedrogen worden en Patrick is daartoe alleen maar het middel. Daarom lukt het hem ook niet een eerlijk leven te leiden, het lot is sterker dan zijn zwakke wil.

Doeke Sijens

The Bachelors van Muriel Spark is in verschillende Engelse edities te koop. De Nederlandse vertaling verscheen in 1962 onder de titel De vrijgezellen en is uitsluitend nog antiquarisch te verkrijgen, net als alle andere boeken van Spark die ooit vertaald zijn.