Gelaagde oppervlakkigheid

In de verhalenbundel Dagen van inkeer leidt A.M. Homes (Washington, D.C., 1961) de lezer op een soepele, haast terloopse manier de wereld binnen van de welvarende Amerikaanse middenklasse . Huizen hebben zwembaden, hun bewoners bezoeken zo nu en dan de plastisch chirurg en calorieën worden nauwgezet geteld. Iedereen is blank, slank en hoogopgeleid. Maar onder de oppervlakte broeit er iets. Alle verhalen hebben iets ongewoons, iets onheilspellends.

Homes is een meester in het beschrijven van absurde situaties. In deze bundel komen we een volwassen man tegen die in zijn eentje naar Disneyland gaat om het geluk uit zijn jeugd terug te vinden, een vader die met zijn gezin op koopjesjacht gaat in een winkelcentrum en in de loop van het verhaal een baby vindt en presidentskandidaat wordt en een vrouw die in een restaurant per gerecht niet meer dan tien calorieën wil binnenkrijgen.

Homes gaat zich niet te buiten aan uitbundige metaforen en vergelijkingen. Ze zijn er wel, maar gedoseerd en doeltreffend, zoals in de eerste alinea van het eerste verhaal (‘Broer op zondag’):

Ze is aan de telefoon. Hij ziet haar in de badkamerspiegel, een headset op haar hoofd alsof ze een luchtverkeersleider of een agent van de geheime dienst is. ‘Weet je het zeker?’ fluistert ze. ‘Ik kan het gewoon niet geloven. Ik wil het niet geloven. Als het zo is, is het verschrikkelijk…’

Veel van de verhalen zijn dialogue-driven. Dit heeft als voordeel dat je meteen in het verhaal zit en dat je in razend tempo door de bladzijden vliegt, maar soms verlang je als lezer naar een rustmoment of wat meer houvast. Ze stopt relatief veel informatie in de dialogen, ook informatie die al bekend is bij beide gesprekspartners. Normaalgesproken komt dit wat stuntelig over, maar gek genoeg komt A.M. Homes ermee weg, zoals blijkt uit het volgende fragment (uit ‘Hallo allemaal’):

‘Weet je nog dat je moeder ons in Beverly Hills afzette om pizza te eten toen we klein waren?’ zegt hij.
‘Ze wilde niet dat ik thuis pizza at. Dat vond ze te moeilijk: de geur onweerstaanbaar, de verleiding te groot.’
‘Dan bestelde je pizza met pepperoni en worst en als hij werd geserveerd, haalde je de toppings eraf.’
‘Ik vond vooral het sap van de pepperoni lekker,’ zegt ze en klautert weer op haar ligbed.
‘Het vet,’ zegt hij. ‘Je hield van dat glanzende roze vet.’

Het titelverhaal is het langste en in mijn optiek het sterkste. Een oorlogscorrespondent en een taboedoorbrekende schrijfster, die elkaar kennen uit hun studietijd, zijn ingevlogen voor een topconferentie over Genocides. Het blijkt al snel dat ze niets te zoeken hebben op het congres en ondanks dat ze allebei een vriendin hebben, vinden ze elkaar (tijdelijk) op amoureus gebied. In dit verhaal grijpen heden en verleden mooi in elkaar en tegenstelling tussen het brute onderwerp van het congres en de idyllische omgeving werkt uitstekend. Bovendien zitten er voldoende A.M. Homes-ingrediënten in die het verhaal op een aangename manier richting het absurde trekken, zoals een doos chocoladepikken die tijdens het verhaal blijft terugkomen of een vuurwapenbeurs die plaats vindt tegenover het gebouw waar het genocidecongres gehouden wordt.

Een ander verhaal dat blijft hangen is ‘De nationale vogeltentoonstelling’, al was het alleen maar omdat ik nog nooit een verhaal heb gelezen dat zich afspeelt in een chatroom voor liefhebbers van grasparkieten. Uiteraard gaat het in die chatroom nauwelijks over grasparkieten, maar worden gebeurtenissen uit het dagelijks leven besproken, zonder dat de bezoekers van elkaar weten wie ze zijn en of de verhalen wel kloppen.

Het liefst zou ik tot slot in een paar algemene termen de overkoepelende thematiek van deze bundel willen benoemen, maar ik twijfel nog. Je zou Dagen van inkeer kunnen lezen als een aanklacht tegen de blanke, welvarende bevolking van Amerika, maar daarvoor heeft Homes iets te veel compassie en begrip voor haar personages. Oppervlakkigheid zou ook een overkoepelend thema kunnen zijn, maar de verhalen zijn in het geheel niet oppervlakkig, ze zitten vol onheil en tragiek. En humor. Van de andere kant, als je de elementen die ik net noemde samenvoegt, krijg je wel een typisch A.M. Homes-boek en dat is wat mij betreft een aanbeveling.

Vincent Kortmann

A.M. Homes – Dagen van inkeer. Vertaald door Gerda Baardman en Monique ter Berg, De Bezige Bij, Amsterdam, 316 blz. € 19.99.