Weesgegroetjes aan de liefde

Bregje Hofstede bevraagt in haar tweede, monumentale roman Drift de relatie tussen literatuur en leven. Dat begint al bij het motto van Barthes, waarin de paradoxale werking van de daad van het schrijven wordt weergegeven. Een auteur wil net als een geliefde koste wat kost het essentiële vastleggen in taal voor de betekenisvolle ander, maar diezelfde taal verstikt degene tot wie het gericht is. De proloog die volgt met verwijzingen naar Psyche, Belle, Melusine, Orpheus en Eurydice is de opmaat voor wat komen gaat: een verhaal van mythische proporties over de teloorgang van een grote liefde.

Een jonge vrouw besluit na tien jaar samenzijn weg te gaan. Het enige wat ze meeneemt is een rugzak vol met dagboekjes, schriften. De verzameling ‘beslaat de helft van mijn leven, tenminste, mijn bewuste leven, wat voor mij op hetzelfde neerkomt.’ Die dagboeken vormen haar hele hebben en houden: ‘Ergens in mijn backpack moet het antwoord zitten op de vraag waarom ik ondanks al mijn woorden een verhaal leef dat aan mijn grip ontsnapt.’ Jarenlang verstopte de hoofdpersoon een gedeelte van zichzelf in haar opschrijfboekjes. Ze zocht op papier naar aanknopingspunten tussen haar relatie met jeugdvriend Luc en de idee van liefde in liedjes, films, andere literatuur. Groots en meeslepend wil ze leven, net als in de kunst.

Hofstede speelt een bewonderenswaardig gelaagd spel met de mythe van Pygmalion uit Ovidius’ Metamorphosen, overigens zonder een letterlijke aanwijzing naar die verhaalstof te geven. Pygmalion maakt als beeldhouwer met blote handen een beeld. Hij wordt verliefd op zijn eigen schepping en smeekt een godin om het leven in te blazen. Dat gebeurt. Hij trouwt met zijn schepping. Maar het bestaan brengt vergaan met zich mee, zowel van de tot leven gewekte vrouw (die nu van vlees en bloed is en dus sterfelijk) als van hun liefde (want blijft hij nog wel van haar houden nu ze veroudert en er niet meer zo fraai en ongeschonden uitziet als het ideale beeld dat hij gecreëerd heeft). De schrijfster Bregje (uiteraard niet te verwarren met de hoofdpersoon, we hebben hier te maken met autofictie en niet met een autobiografie) heeft net als Pygmalion een idee over ware liefde en net als hij schept zij kunst. Het vastleggen van haar leven in taal is net als het beeldhouwen bij Pygmalion een daad van liefde. Hun creaties (een beeld en een boek) zijn een vorm van gestolde hartstocht. Het offer dat zij brengen is niet gering: zij zijn bereid hun concrete liefde om zeep te brengen, om zo een groot verhaal aan de mensheid te kunnen schenken.

Drift is een meticuleuze zoektocht naar de betekenis van ware liefde. Tegelijkertijd is het een pijnlijk relaas van de opoffering die iedere kunstenaar kent. Geliefde Luc stoort zich aan Bregjes afwezigheid, aan de momenten dat ze zich terugtrekt met haar schrift:

Bijna dagelijks vroeg je me: ‘Waar denk je aan?’ Dan moest ik iets zeggen, iets luchtigs en normaals. Als ik aarzelde, vulde je de ruimte die ik liet met je eigen angsten. Ik leek nooit snel of volmondig genoeg te antwoorden. Misschien is dat waarom ik begon te schrijven.

Maar voor haar zijn de notities ‘dagelijkse weesgegroetjes aan onze liefde. Ik genoot ervan in deze ideale wereld rond te zweven. Eindelijk was er iets magisch. Eindelijk een groot verhaal om in te geloven.’ Toch blijft ze uiterst zelfkritisch: ‘Natuurlijk wist ik dat wat wij beleefden niet nieuw was. Dat er zoiets als een lexikon van de liefde bestaat. Precies daarom was ik op mijn hoede voor de taal.’

Het lezen van een weergaloze roman als Drift levert een dubbelzinnig gevoel op. Je voelt je verrijkt door de rijke, nieuwe beeldspraak die van de pagina’s afspat (een klein voorbeeld: ‘samen staan we in een glazen bol die iemand maar blijft schudden’ over de onrustige fase na het uit elkaar gaan). Hofstedes verhaal zindert nog tijden na en zorgt zelfs voor enige onrust in je leven. Je gaat je eigen relatie tegen het licht houden. Kun jij wel alles delen over jezelf met je geliefde? Wat als je dat niet doet of wilt? Drijf je dan niet van je partner af? Welk vastgeroest idee over ware liefde past niet in jouw werkelijke relatie? Tegelijkertijd voel je je medeplichtig aan het teloorgaan van de daadwerkelijke relatie van schrijfster Bregje Hofstede. Zij is haar geliefde kwijt, maar wij zijn een grootse en meeslepende liefdesgeschiedenis rijker.

Miriam Piters

Bregje Hofstede – Drift. Das Mag, Amsterdam. 398 blz, € 22,99.

(De boeken van Das Mag worden niet via Bol.com verkocht, maar wel via elke andere boekhandel, internetwinkel of de site van de uitgeverij zelf.