In één keer uitlezen

Het is lastig om Welkom in Amerika van Linda Boström Knausgård een roman te noemen, hoewel dat op de voorkant staat. Het telt slechts 112 pagina’s tekst, en die pagina’s zijn niet groot en niet vol. Verder is de tekst een lange monoloog van een pubermeisje. Misschien lijkt het daarom nog wel het meest op een (onderdeel van een) toneelstuk. De vorm is sowieso wennen, de zinnen zijn extreem kort en er staan punten waar je als lezer komma’s verwacht. Dat zal te maken hebben met de leeftijd van de verteller. Het kost echter niet veel moeite om daaraan te wennen en je te laten meevoeren door verteller Ellen die zonder al te veel structuur vertelt wat haar is overkomen.

De belangrijkste verhaallijn is dat Ellen aan God heeft gevraagd om haar vader te laten sterven, aangezien hij vervelend en agressief kan zijn. Als de vader later inderdaad sterft denkt Ellen dat zij schuldig is aan zijn dood. Ze stopt vervolgens met praten. In de eerste zin van het boek staat dat meteen: ‘Ik ben nu al een tijd geleden opgehouden met praten.’ Ellen mag dat van haar moeder en ook op school mag ze weigeren te praten en zelfs te schrijven. Er zijn weinig personages: de vader, de moeder, de broer, zijn vriendin, een schooldirecteur en een minnaar van de moeder. Als lezer kom je nooit uit het hoofd van Ellen, dus alles wat je van deze personen weet, krijg je via haar te weten, en dat is weinig.

Dat betekent bijvoorbeeld ook dat Ellen haar moeder geweldig vindt, mooi en groots, hoewel ze niet heel veel om de opvoeding lijkt te geven. Ellen bidt voortdurend dat haar moeder alle goeds krijgt en dat vader doodgaat. Moeder gaat vreemd bij de vleet en vader is opeens verdwenen uit huis, maar komt af en toe terug om met de kinderen contact te hebben. Ergens staat dat hij de moeder wel slaat, maar de kinderen niet. Er is nog ergens een minieme uitleg over de frustratie van de vader, maar eigenlijk komen we weinig over hem te weten. Ellen vindt haar broer eng, omdat hij haar soms slaat, maar de scène waarin zij zijn, normaal gesproken dichtgespijkerde, kamer binnenkomt en naar zijn muziek luistert, is een van de minst vervreemdende scènes.

De volgorde in het boek springt op en neer, zo is vader het ene moment dood, daarna is hij weer aan het vissen of komt hij op bezoek. Het is soms even opletten, en alles wat gebeurt gaat ook weer moeiteloos voorbij en wordt net zo makkelijk vergeten door Ellen. Vreemd is dat zij alles is grote abstracte schema’s zet. Zo is haar moeder het licht en zij het donker en verbaast het dat een jong meisje zo denkt. Vrolijk wordt het ook niet, hooguit is er even een soort ontspanning bijvoorbeeld als Ellen ziek thuis is en met haar moeder ontbijt.

Waarschijnlijk is er maar één geschikte manier om dit boek te lezen: in één keer. Neem het boek mee naar de wc en laat de telefoon rinkelen. Laat je onderdompelen en ga mee in de gedachten van de hoofdpersoon, vergeet alle bovenstaande bezwaren, en besef dan dat het op een haast magische manier een goed boek is. Lees je als een recensent en steeds kleine stukjes, dan begin je steeds met kleine ergernissen die je niet zou hebben als je doorlas. Dat niet doen, dus.

Erik-Jan Hummel

Linda Boström Knausgård – Welkom in Amerika. Vertaald door Maydo van Marwijk Kooy. De Geus, Amsterdam. 120 blz. € 17,50.