Een angstige lente en een idiote zomer

Sommige schrijvers pieken heel vroeg. Gerard Reve was amper 23 toen hij De avonden op de wereld losliet en overtrof volgens menigeen nooit zijn debuut. Ervaring en vakmanschap komen misschien met de jaren, maar met die jaren verschrompelt ook de sturm-und-drang die een schrijver nodig heeft om een rauwe cri de coeur uit zijn pen te toveren.

De jonggestorven Amerikaanse Carson McCullers (1917-1967) debuteerde ongeveer op dezelfde leeftijd als Reve met The Heart is a Lonely Hunter, meteen ook haar bekendste werk. Toch wil dat helemaal niet zeggen dat de rest van haar oeuvre bijkomstig is of van mindere kwaliteit: niet alleen haar verhalen en gedichten zijn top, ook McCullers’ overige romans stijgen ver uit boven de middelmaat.

Op jouw bruiloft is een coming-of-ageverhaal dat zich rond het einde van de Tweede Wereldoorlog afspeelt in de Amerikaanse Deep South, de destijds nog zeer sterk gesegregeerde staten. De Amerikaanse burgerrechtenbeweging zou immers pas in de jaren 1950 de wind in de zeilen krijgen. Hoewel de rassenkwestie niet het hoofdthema vormt, komt die wel zijdelings ter sprake – alleen al het feit dat de zwarte huishoudster Berenice zich nogal onbeholpen uitdrukt, spreekt boekdelen.

De hoofdpersoon van dit boek is de twaalfjarige Frankie Addams, een tomboy die haar dagen hoofdzakelijk doorbrengt met haar zesjarige neefje John Henry West en Berenice. Haar moeder is overleden, haar letterlijk zeer afwezige vader speelt geen rol van betekenis en blijkt totaal niet in staat om te communiceren met zijn dochter. Frankie voelt zich vereenzaamd, vindt geen aansluiting met de buitenwereld en hoopt dat ze mag intrekken bij haar broer Jarvis, die op het punt staat om te trouwen. Het gevoel van vervreemding is een constante in het leven van de puberende Frankie en wordt nog versterkt door de veranderingen van haar androgyne lichaam:

Ze was die zomer zo gegroeid dat ze bijna misvormd was, met veel te smalle schouders en te lange benen. Ze droeg een blauwe korte broek en een bloes, en ze liep op blote voeten. Haar haar had een jongenscoup, maar het was al een tijd niet geknipt en er zat nu niet eens een scheiding in. Haar spiegelbeeld was verwrongen en krom, maar Frankie wist best hoe ze eruitzag.

Frankie voelt zich haast een ‘kermisattractie’, zoals de misvormde mensen die tijdens een kermis worden tentoongesteld in een freakshow, zoals destijds nog gebruikelijk was:

De vorige keer had Frankie alle freaks gezien: de Reus, de Dikke Vrouw, de Dwerg, de Wilde Neger, de Speldenkop, de Krokodillenjongen, de Half-Man Half-Vrouw. De reus was zo’n 2 meter 45 lang met enorme bungelhanden en afhangende kaken. De Dikke Vrouw zat op een stoel en haar vette lijf was een soort los deeg, dat ze steeds kneedde en beklopte. Daarnaast was de gedrongen Dwerg, die rondtrippelde in een piepklein rokkostuum.

Wanneer Frankie het thuis echt niet meer uithoudt, begint ze rond te dwalen in het zuidelijke stadje waar ze woont. Vooral de cafés en winkeltjes van Front Avenue, de armoedigste, maar spannendste straat van de stad, trekken haar aan, en meer in het bijzonder de louche bar van hotel Blue Moon. Dat de soldaat met verlof die daar met haar probeert aan te pappen, meer wil dan een goed gesprek, dringt nog niet meteen tot haar door: Frankie heeft nog niet alle jeugdige naïviteit van zich afgeschud, maar wordt in ijltempo volwassen. Alsof het leven nog niet ingewikkeld genoeg was, krijgt ze dus ook nog eens te maken met de ambivalente gevoelens van haar ontluikende seksualiteit.

Onvermijdelijk dwalen je gedachten dan af naar Holden Caulfield, de jeugdige wegloper uit Salingers The Catcher in the Rye. Maar dat boek dateert van 1951, dus vijf jaar ná Op jouw bruiloft. Bovendien is Frankie Addams eigenlijk een beter geslaagd en meer gelaagd personage dan haar mannelijke tegenhanger, niet het minst dankzij McCullers’ diep empathische, maar van sentimentaliteit gespeende stijl.

Een spoiler alert is hier eigenlijk overbodig: de bruiloft wordt een dieptreurige anticlimax die niet de verlossing brengt waar Frankie naar had uitgekeken. En ook al biedt het einde nog énige hoop, uiteindelijk blijft vooral de diepe eenzaamheid bij die Frankie met haar geestelijke moeder deelde.

Daan Pieters

Carson McCullers – Op jouw bruiloft. Uit het Engels vertaald door Molly van Gelder. Amsterdam. 208 blz. € 20.