Een geschiedenis die leest als een roman 

Jan Bernd Bicker liet tallozen memoires, dagboeken, brieven en andere documenten na die verslag doen van één van de roerigste tijden uit onze vaderlandse geschiedenis. Mariëlle Hageman vertelt aan de hand van Bickers achtergelaten documentatie zijn levensverhaal samen met de geschiedenis van Nederland, Europa en Amerika tussen 1747 en 1812. Bicker was één van de felste patriotten en een tegenstander van stadhouder Willem v van Oranje. Bicker was een controversieel figuur in de vaderlandse geschiedenis: door velen vergruisd en door enkelen geprezen.  

Bicker werd geboren in een rijke Amsterdamse familie in een voornaam huis aan het Singel. De familie Bicker zetelde al sinds mensenheugenis in het Amsterdamse stadsbestuur. De vader van Jan Bernd Bicker, Hendrick Bicker, nam ook plaats in het stadbestuur. Na protesten en oproer van het volk werd na een half jaar Hendrick, samen met de rest van het bestuur ontslagen door stadhouder Willem IV. Na diens dood, een jaar later, trad het hele Amsterdamse stadsbestuur weer aan behalve Hendrick Bicker en Matthijs Straalman.

‘Wat baat het om je met zoveel deugd en trouw in te zetten voor een volk dat zo wispelturig is’ verzuchtte schoonvader Jan Dedel. ‘Een volk dat als een weerhaan draait en gretig oproer kraait?’

Hendrick Bicker gehoorzaamde zijn schoonvader, maar het lukte zijn zoon Jan Bernd Bicker niet zich verre te houden van de politiek en de prins van Oranje.  

Jan Bernd Bicker behoorde tot de gegoede Amsterdamse elite en was gehuwd Catherine Six, eveneens een telg uit een rijke en machtige familie. Maar Bicker was ook een man van grote idealen: hij blijft tot het einde strijden voor de rechten en vrijheden van het Nederlandse volk, maar het is juist dat volk dat hem keer op keer laat vallen. De geschiedenis volgens Bicker opent wanneer Bicker het land uitvlucht in 1787 na een mislukte revolutie. Er volgen vele jaren van ballingschap in Frankrijk en Zwitserland samen met zijn gezin van negen kinderen. 

De geschiedenis volgens Bicker is nadrukkelijk geen biografie, maar een persoonlijk verhaal vertelt vanuit het perspectief van Jan Bernd Bicker. Mariëlle Hageman is opgeleid als (kunst)historicus, schrijver en archiefonderzoeker. Ze publiceert voornamelijk over de geschiedenis van Amsterdam en Nederland. Het omvangrijke archief van Bicker en zijn familie is verdeeld over het Stadarchief Amsterdam en het Nationaal Archief in Den Haag. Hageman is tijdens het schrijven zo dichtmogelijk bij het oorspronkelijke bronmateriaal gebleven, wel zijn citaten aangepast naar de moderne spelling en verkeerde data gecorrigeerd. Achterin het boek is een uitgebreide bronvermelding opgenomen die liefhebbers in staat stelt zelf in het archief op onderzoek uit te gaan. Ondanks dat Hageman trouw is gebleven aan het vele bronmateriaal leest De geschiedenis volgens Bicker als een roman. 

Hageman brengt niet alleen de Nederlandse geschiedenis en de strijd tussen de patriotten en de Oranjegezinden tot leven, maar ook de Amerikaanse en Franse revolutie, de stichting van de Bataafse republiek waar Bicker een belangrijk deel vanuit maakte en de opkomst van Napoleon. Soms worden deze zaken terloops vermeld, bijvoorbeeld wanneer Bicker in zijn dagboek schrijft: ‘16 oktober 1793: Marie-Antoinette onder de guillotine.’ Andere keren is Bicker direct bij de zaken betrokken.  

Doordat het boek nadrukkelijk geen biografie is, is er weinig ruimte voor een kritisch tegengeluid op Bicker als persoon en bestuurder. In zijn eigen dagboeken en aantekeningen, alsmede die van zijn kinderen en vrienden, wordt hij steevast als een edelmoedig man beschreven. Tegelijkertijd weten we dat een grote groep mensen een hekel had aan Bicker. Door die stemmen niet aan bod te laten komen blijft zijn karakter enigszins op de vlakte. Toch weet Hageman als geen ander de geschiedenis invoelbaar te maken door vaak letterlijk citaten uit de persoonlijke geschriften van Bicker te gebruiken.  

De geschiedenis volgens Bicker is zowel een roman als een biografie als een historisch boek en vertelt op een toegankelijke manier over een onstuimige periode in de geschiedenis. Dankzij Hagemans gedegen archiefonderzoek en vermogen historisch materiaal om te zetten in een spannend en leesbaar verhaal is De geschiedenis volgens Bicker de perfecte manier om kennis te maken met het leven en werk van Jan Bernd Bicker.   

Kinha de Almeida Guimarães 

Mariëlle Hageman – De geschiedenis volgens Bicker 1746-1812. Van Oorschot, Amsterdam. 270 blz. € 22,50.