Genoeg te genieten in muzikale ontdekkingstocht met vader en zoon Lomax

De weinig specifiek geformuleerde titel van deze graphic novel is bedrieglijk. Die zou gemakkelijk het idee kunnen geven dat Lomax, Collectors of Folk Songs een grafische biografie is van vader John en zoon Alan Lomax, de twee belangrijkste Amerikaanse etno-musicologen van de vorige eeuw. Dat is niet het geval: in Lomax, Collectors of Folk Songs lezen we over een korte periode in de jaren dertig, waarin vader en zoon hun baanbrekende werk feitelijk aanvangen. Het verhaal leest als een opeenvolging van markante scènes en gebeurtenissen.

Een blurb van Martin Scorsese op het achterflap maakt duidelijk hoe belangrijk John en met name Alan Lomax zijn geweest voor de (muziek)geschiedenis van de Verenigde Staten: ‘John and Alan Lomax were doing one of the most important things anyone could do. They were preserving the past before it dissapeared forever.’ Samen namen ze duizenden uren aan traditionele muziek op; liederen die vaak al niet meer werden doorgegeven, maar die dankzij hen bewaard zijn gebleven.

Gewapend met voor die tijd behoorlijk geavanceerde opname-apparatuur en waxcilinders gingen vader en zoon op pad in de zuidelijke staten, op zoek naar met name zwarte Amerikanen die nog kennis hadden van de oude blues, de liederen die werden gezongen en gespeeld op plantages. Onderweg ontmoetten ze genoeg scepsis en weerstand: de segregatie was bij lange niet verdwenen en de oude generatie zwarte Amerikanen had niet veel op met die twee blanken die ineens voor de deur stonden. Met een raar verzoek nota bene.

Met doorzettingsvermogen en overtuigingskracht wist zoon Lomax hun goede bedoelingen duidelijk te maken. Maar zodra de zwarte gemeenschap eindelijk sympathiek tegenover de beide heren stond, dienden zich andere problemen aan: de lokale blanke bevolking, met de klassieke, horkerige plantagehouder en de sheriff vooraan, vond het beter voor de sfeer dat beide heren hun boeltje pakten en opkrasten. Aandacht voor ‘die marginale, primitieve muziek’ was verdacht. In die entourage deden vader en zoon hun werk.

De zwartwitte inkttekeningen van Fransman Frantz Duchazeau passen perfect in het tijdsbeeld van de jaren dertig. De zwierige lijnen volgen de slobberige hemdsmouwen en klassieke hoeden. Duchazeau is op zijn plaats in dit tijdperk: na Lomax, dat hij al in 2011 tekende, werkte hij aan Blackface Banjo, een strip over racistische minstrelen-revues. In het Nederlands verscheen van zijn hand tot op heden alleen Gilgamesh (2007).

Lomax, Collectors of folks songs is een interessante graphic novel, maar beslist geen allesomvattende biografie of zelfs maar een strip die pretendeert een bepaald thema volledig uit te werken. Hoewel het een behoorlijke periode beslaat en enkele belangrijke ontmoetingen worden aangehaald, blijft het verhaal het idee van een momentopname hebben: dat wordt vooral duidelijk als vader Lomax wordt opgenomen in het ziekenhuis en zijn zoon er voor een poos alleen voor staat. Die onderbreking dient het verhaal nergens. Het is een raadsel waarom die keuze is gemaakt, zeker gezien de geweldige anekdotes en verhalen die er bekend zijn over het baanbrekende werk van Lomax. Wie The man who recorded the world heeft gelezen, de uitmuntende Lomax-biografie van John Szwed, weet zo een aantal veel boeiender situaties aan te halen die deze graphic novel op een hoger plan hadden getild.

Is deze strip daarmee door het ijs gezakt? Nee, want het geeft een mooi tijdsbeeld en laat prachtig zien onder welke omstandigheden vader en zoon hun werk deden. De scene waarin O’Patterin zijn liedjes terughoort die net zijn opgenomen is alles waard. Of het bezoekje dat ze brengen aan de gevangenis van Louisiana waar op dat moment Lead Belly opgesloten zit: ze krijgen het voor elkaar dat hij een aantal worksongs op zijn gitaar speelt, liederen die plantagearbeiders zongen tijdens hun zware arbeid. Zo zitten er genoeg mooie momenten in Lomax, Collectors of Folk Songs. De echte folkfanaat en bluesfan vindt de 120 pagina’s vast te beperkt, maar ook zij zullen zich vermaken met deze fijne graphic novel die toch meer is dan een levenswandel in sneltreinvaart.

Stefan Nieuwenhuis

Frantz Duchazeau – Lomax, Collectors of Folk Songs. Self Made Hero. 120 blz. € 20,95.