Een last van eeuwen

Zo moet een avonturenroman zijn: vuistdik, continenten overstijgend en in een zekere mate ongeloofwaardig. Esi Edugyan heeft met Washington Black dat boek geschreven. Edugyan is een Canadese schrijfster, die na al eerder op de Man Booker Prize-shortlist te hebben gestaan, dat in 2018 opnieuw voor elkaar kreeg met Washington Black. Fijn dat dit wervelende boek door Uitgeverij Signatuur voor de Nederlandse markt vertaald (en goed vertaald) is. Een breed publiek kan daardoor ook alhier kennismaken met George Washington Black, een elfjarige negerslaaf op een suikerplantage op Barbados. Het jaar is 1830.

Zo begon het: Big Kit en ik, we zien de doden de vrijheid tegemoetgaan.

Washington Black en Big Kit, een reusachtige, explosieve vrouw, die voor ze werd meegenomen uit Afrika een heks was, staan te kijken als hun meester in een lijkkist uit het Grote Huis wordt gedragen. Maar het landgoed wordt niet verkocht, maanden later komen twee neven vanuit Engeland aan om de plantage te bestieren. Dat wil zeggen: Erasmus Wilde is de nieuwe meester; zijn jongere broer Christopher een verstrooide wetenschapper. En Christopher laat zijn oog vallen op Washington, als hulpje en knecht. Washington blijkt slim te zijn en tekentalenten te hebben. Niettemin blijft hij – zoals een ding – bezit van Erasmus. Washington is Christopher, afgekort ‘Titch’, behulpzaam bij het ontwerpen en bouwen van Wolkenkliever, een luchtballon met als gondel en scheepsromp en vleugels om te manoeuvreren, al raakt Washington wel verminkt door brandwonden bij een mislukte proefvlucht. Als een overgekomen neef zelfmoord pleegt, rust de verdenking op Washington. Als dieven in de nacht glippen Titch en zijn ‘assistent’ weg in de Wolkenkliever:

Alles was schaduw, rood licht, vuur en furie van de storm. En daar gingen we, omhoog naar zijn oog, ongeschonden, als door een wonder.

En dit is nog maar het begin van Washingtons ongelofelijke reis. De opgestoken storm laat de Wolkenkliever neerstorten in de zee, maar o wonder: de ballon komt terecht op een zeilschip, de Ave Maria, met bestemming Norfolk, Virginia. Daar zet Washington voor het eerst voet op Amerikaanse bodem. Ze komen er daar achter dat Titch’ broer Erasmus een prijs op Washingtons hoofd gezet heeft: duizend pond, dood of levend. Dat noopt hen weer scheep te gaan, nu naar het poolgebied, omdat de vader van Titch – ontdekkingsreiziger en bioloog – daar zou zijn overleden, en dat wil Titch zelf vaststellen. Maar de vader van Titch, de eerbiedwaardige en geleerde, maar ook ‘beestachtige lelijke’ meneer Wilde leeft nog, en woont tussen de eskimo’s in de ijzige kou en de snijdende wind. We zijn dan nog maar op de helft van het boek: voor ons liggen nog grootse en groteske avonturen. Een vlucht naar Nova Scotia, Canada, waar de slavernij is afgeschaft, maar waar een premiejager nog op Titch jaagt; een verliefdheid die Titch naar Engeland brengt; en een reis naar de Marokkaanse woestijn waar Titch herenigd wordt met zijn leermeester en vriend. We zijn dan zes jaar verder en zo’n 450 pagina’s. Eindelijk kan Titch het juk van zich afgooien van onderdrukking en bezeten worden. Maar dat wisten wij bij aanvang van de roman al, als Titch zijn leven tot dan toe overziet:

Ik ben nu een vrij man, in bezit van mijn eigen persoon.

Esi Edugyan belicht in Washington Black op luchtige wijze een zwaar onderwerp. Zij heeft haar fantasie laten zwerven over meerdere continenten om de vrijheidsstrijd van de slaaf in beeld te brengen. Ja, in beeld: Edugyan schrijft beeldend en speels. Washington Black beleeft samen met Christopher Wilde een waanzinnig avontuur, net zoals Passepartout en zijn meester Phileas Fogg in Jules Verne’s Reis om de wereld in tachtig dagen. Alleen is de hoofdrol in Washington Black niet voor de meester, maar voor de pupil en jonge vriend. Edugyan heeft een heldere boodschap, namelijk: vraag je je eens af wat het betekent om met een last van eeuwen te moeten leven; om je in te vechten in een maatschappij die je op ras beoordeelt? Die boodschap is verpakt in een heerlijk ongeloofwaardig verhaal. Maar ja, daar is het een avonturenroman voor.

Wiebren Rijkeboer

Esi Edugyan – Washington Black. Vertaald door Catalien van Paassen. Signatuur, Amsterdam. 446 blz. € 22,99.