Schrijver wordt personage

De schrijver August Voois is het alter ego van schrijver Arie Storm. Als hoofdpersoon in zijn romans zegt en doet hij soms iets wat de schrijver in de echte wereld in de problemen brengt. Zo verloor Storm zijn bijverdienste als boekbespreker op de radio nadat presentatrice Mieke van der Weij minder vleiende dingen teruglas over zichzelf in een roman. De scheidslijn tussen werkelijkheid en fictie wordt niet altijd door iedereen er- en herkend.

In Maans stilte, een eerdere roman van Storm, wordt hoogleraar Eddie Maan dood gevonden in de lift. Docent creative writing August Voois had hem, naast zijn schoonmoeder, hoog op een lijstje staan van mensen die meteen dood mochten. In de realiteit overleed de hoogleraar naar wie Eddie Maan gemodelleerd was kort daarna. Kortom, die romans van Arie Storm werken iets te hard door in de werkelijkheid. In zijn nieuwste roman wordt de firma List & Leed ingeschakeld om daar iets aan te veranderen. Als August Voois de plaats inneemt van Arie Storm en andersom, dan weet de lezer weer waar hij aan toe was, is de gedachte.

List en leed is een uiterst geschikt boek voor een college literatuurwetenschap. Storm schrijft het soort proza waarin Paul Auster aan het eind van de jaren tachtig meester was. Er wordt gespeeld met postmoderne begrippen over fictie en de positie van de auteur daarin, hij gebruikt opzettelijk clichésymbolen zoals spiegels in zijn vertelling en strooit voortdurend met intertekstuele verwijzingen. Het is het soort proza waarvan de hoogtijdagen al enige tijd achter ons liggen. De intellectuele spanning die het moet oproepen, ontbreekt helaas volledig in List en leed. Dat komt doordat de personages Arie Storm en August Voois ook nog eens expliciet uitleggen wat er gebeurt.

Het kwam erop neer, vatte August voor zichzelf nog maar eens samen, dat hij een personage in een roman was. Zo plat was het, meer kon hij er niet van maken. Dit idee, deze hele gedachte, was op zichzelf niet raar – dat personages erachter kwamen dat ze niet méér waren dan personages was zelfs een gemeenplaats geweest in de postmoderne roman -, maar het bleef natuurlijk niet meer dan een constructie. Het was vanzelfsprekend niet wáár.

Vooral de stijl van deze roman is uiterst vermoeiend. Er wordt iets beweerd en in de volgende zin wordt die bewering onderuitgehaald.

Er hing hier helemaal de sfeer uit de jaren vijftig. Maar het waren niet de jaren vijftig. En het was ook niet zonder meer het hier en nu.

Of:

Hij was alleen geweest. Althans, hij was niet echt alleen geweest, maar hij was wel de enige jongen.

Of:

Hij had er niet lang over hoeven nadenken – had er eerlijk gezegd helemaal niet over nagedacht.

Of:

Ik besef dat ik dit verhaal, als ik dit zo mag noemen, eerlijk gezegd denk ik niet dat dit de juiste omschrijving is van wat hier aan de hand is – het zorgt voor enige verwarring, maar ik doe het er voorlopig maar mee -, goed, ik realiseer me dat ik alles nogal springerig vertel.

Zo’n stijl past prima bij de thematiek van de roman waarin de zaken niet zijn zoals ze zijn, maar in een boek waarin toch al niet veel gebeurt, wordt de vaart er compleet uitgehaald. Eén pas naar voren en twee passen naar achteren.

Coen Peppelenbos

Arie Storm – List en leed. Prometheus, Amsterdam. 256 blz. € 19,99.

Deze recensie verscheen eerder in een iets kortere versie in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 13 december 2019.