Dodelijke champagne in de kerstnacht

Met Kerstmis bezoeken veel mensen familie waar ze liever nooit meer mee te maken zouden willen hebben. Omgekeerd nodigen veel mensen puur uit plichtsbesef – en tegen beter weten in – gasten uit voor het kerstdiner waar ze een grondige hekel aan hebben. Een dergelijke situatie doet zich ook voor in An English murder van Cyril Hare (1951) en dat loopt niet goed af. Lord Warbeck vreest dat het wel eens zijn laatste kerst op Warbeck Hall zou kunnen worden. Dat heeft te maken met zijn slechte gezondheid, maar ook met de progressieve regering die alle verworvenheden van de adel wil afschaffen. Desondanks heeft hij toch zijn neef Lord Julius uitgenodigd, de minister van financiën. Ook Mrs Carstairs is van de partij omdat ze vroeger onderwijzeres in het dorp was. Zij is nu getrouwd met een hoge ambtenaar – ook lid van de regeringspartij – en Lord Julius zit eigenlijk de carrièrekansen van haar man in de weg. Robert, de zoon van Lord Warbeck, is ook gevraagd. Hij is juist weer de leider van een uiterst rechtse partij, die niets geleerd lijkt te hebben van de Tweede Wereldoorlog. Naast een butler en een kok is ook Wenceslaus Bottwink aanwezig, een Joodse historicus uit Oost-Europa, die alle verschrikkingen van de oorlog heeft meegemaakt. Hij heeft veel belangstelling voor de manier waarop Britten met elkaar omgaan en let scherp op de nuances van hun taalgebruik. Hij is op Warbeck Hall om oude manuscripten te bestuderen. Lord Warbeck heeft ook nog Lady Camilla gevraagd, in de hoop dat zijn zoon zich met haar zal verloven.

Cyril Hare (1900-1958) was een jurist met een scherp oog voor de kleine subtiliteiten die het verschil uitmaken binnen het Britse klassensysteem. Ook het bestaan van antisemitisme tot in de hoogste kringen laat hij goed zien in de manier waarop de gasten Bottwink benaderen. Toen Hare deze roman schreef, was Labour al enkele jaren aan de macht en een zekere satirische ondertoon over de halfslachtigheid van Lord Julius in de manier waarop hij toch vasthoudt aan oude ideeën ontbreekt niet. Mrs Carstairs wordt iets minder subtiel afgeschilderd als een social climber. Degene die de meeste moeite heeft met de veranderende tijden is de butler Briggs, die zijn uiterste best doet om alle tradities in stand te houden. Anders dan in Downton Abbey overheerst in het boek een zeer onderkoelde ironie, die er voor zorgt dat de roman nog steeds zeer leesbaar is.

Het verhaal komt op gang als de gasten vanuit Londen in Warbeck Hall arriveren. Het is dan al begonnen te sneeuwen en niet veel later vallen – door het extreme weer – alle telefoonverbindingen uit. Lord Warbeck gaat vroeg naar bed, waardoor de gasten op zichzelf aangewezen zijn. Doordat er geen enkele synergie tussen hen ontstaat verloopt het kerstdiner uiterst ongemakkelijk. Om klokslag twaalf uur serveert Briggs zoals de traditie wil champagne en worden de serredeuren geopend om het luiden van de torenklok in het dorp te kunnen horen. Dan vindt de eerste moord plaats. Lord Julius heeft – als lid van de regering – een politieman als beschermer bij zich en het is deze sergeant Rogers, die het onderzoek op zich neemt. Er zullen nog twee sterfgevallen volgen, dus hij heeft zijn handen vol.

Omdat er geen contact met de buitenwereld mogelijk is (de sneeuw ligt meters hoog) ontstaat al snel een claustrofobische stemming, die sterk bijdraagt aan de spanning in het boek. De gasten vertrouwen elkaar niet langer en niemand durft meer iets te drinken. Uiteindelijk is het de buitenstaander Bottnick die de moordenaar ontmaskert. Hij is goed op de hoogte van alle – eeuwenoude gebruiken – rond erfopvolging en politieke procedures en kan daardoor het motief voor de moorden onthullen. Hij is het ook die daarom het mysterie omschrijft als een typische ‘English murder‘. Ondertussen smelt de sneeuw, arriveert de politie op Warbeck Hall en ontdooien uiteindelijk ook de onderlinge verhoudingen.

Doeke Sijens

Cyril Hare – An English Murder. Faber & Faber, Londen.
Alleen nog als e-book te koop, verder antiquarisch, onder meer via boekwinkeltjes en Abe books.