Een spannend en tragisch avontuur in de ruige Schotse bergen

De kaft van het boek Sal van Mick Kitson belooft veel: een ruige en eenzame natuur, twee figuurtjes om een kampvuur dat door de wind naar rechts gedreven wordt, roofvogels dreigend in de lucht, de zon die ondergaat achter de bergen. Het coulisselandschap verwijst mogelijk naar de gelaagdheid van de roman.

De eerste observaties met betrekking tot de kaft komen zeker terug in het verhaal. Twee kinderen, Peppa en Sal, een verbastering van hun namen naar aanleiding van de band Salt-N-Pepa, hebben zich teruggetrokken in het de ruige natuur van Schotland. Ze zijn duidelijk op de vlucht. Sal, 12 jaar en de oudste van de twee, heeft zich bijzonder goed voorbereid. Ze weet hoe ze moet overleven. Een tent bouwen, vuur aanleggen, jagen, konijnen villen, vissen en vooral de moed erin houden. Ze zorgt voor haar zusje van 10, een spring in het veld die alles veel nuchterder ziet dan Sal.

De lezer zit direct in het verhaal en wordt meegesleept in deze overlevingstocht. Hoe lang zullen ze het volhouden, hoe lang móeten ze het volhouden, waar zijn ze voor op de vlucht? Dat laatste komt al vrij snel boven water: Sal heeft de vriend van hun moeder vermoord omdat hij haar misbruikte en hun moeder aan de drank bracht. Een miserabeler gezinssituatie is bijna niet voor te stellen: een moeder die er nooit is of als ze thuis is dronken op de bank ligt en een vriend die je misbruikt. Robert, de vriend van hun moeder, dreigde ook Peppa te gaan misbruiken zodra ze wat ouder was. Dat was voor Sal de reden om te benen te nemen en haar moord te beramen.

De spanning wordt goed opgevoerd en hoog gehouden. Kitson heeft er duidelijk over nagedacht hoe twee kinderen geloofwaardig op zichzelf kunnen staan in de verlaten bossen van Schotland. Sal heeft van tevoren allerlei filmpjes bekeken over jagen en tenten bouwen. Ook is ze al maanden bezig met het inkopen van dingen die ze nodig hebben.

Het zeil en het jachtmes en de ketelstandaard en zelfs Peppa’s wandelschoenen waren allemaal met de post gekomen, allemaal bij Amazon besteld en allemaal betaald met de creditcards die Robert pikte en in de la van net nachtkastje had liggen.

Veel ‘en’, maar zo somt een kind – en misschien ook wel een volwassene – gedachten op om ze te ordenen, om in haar hoofd het verhaal te reconstrueren.

Als ik de pasjes pikte of zijn portemonnee rolde deed ik dat heel voorzichtig. Toen hij een keer laveloos op de bank lag en ik het ding uit zijn achterzak probeerde te trekken werd hij wakker en pakte me beet en zei ‘Ik hak goddomme je poten eraf’ en toen plofte hij achterover en viel weer in slaap en kreeg ik de portemonnee alsnog te pakken.

Door af en toe wat weg te geven van hoe het er thuis aan toe ging, wordt steeds meer duidelijk dat ze geen andere keus hadden dat te vluchten. Hulp zoeken zou onherroepelijk betekenen dat Peppa en Sal uit elkaar gehaald werden om in verschillende pleeggezinnen ondergebracht te worden. Daar was Sal van overtuigd en zij had het op zich genomen om voor Peppa te zorgen, om te voorkomen dat ze dezelfde ellende moest meemaken als zij.

De beschrijvingen van het leven in de natuur zijn mooi en je ziet de twee door de bossen struinen op zoek naar eten. Af en toe worden er nieuwe elementen toegevoegd, waardoor de spanning niet inzakt. Zo is er iemand bij hun tent geweest en weten ze dat ze niet alleen zijn. Maar wat wil deze persoon, kunnen ze hem of haar vertrouwen? Een paar keer gaat Sal naar de stad, een halve dagtocht, om inkopen te doen. Daar zoekt ze op internet naar berichten over hun moeder en of de politie hen op het spoor is. Ook als Peppa ernstig ziek wordt, is het de vraag of ze het redden daar in de natuur.

De ontwikkelingen zijn soms voorspelbaar, maar dat is helemaal niet erg, en soms geeft Kitson een draai aan het verhaal waar je zelf niet direct aan zou hebben gedacht.

Het enige wat van de kaft niet terugkomt, is de suggestie van gelaagdheid. Het is een vrij eendimensionaal verhaal, wat niets afdoet aan de opbouw en de vaart die erin zit, maar soms vraag je je af wat Sal voelt bij alle gebeurtenissen. Enige reflectie kun je wel verwachten van een meisje dat zo slim is om een vlucht tot in de puntjes voor te bereiden en zo bezorgd is om haar zus en moeder. Het is waar dat je uit het verloop van het verhaal kan opmaken dat ze geen ruimte geeft aan haar gevoelens, dat dat wellicht het grootste probleem is van Sal, maar ook dat had dan door het verhaal heen af en toe getoond kunnen worden. Pas aan het eind denkt Sal: ‘Ik snap niet waarom mensen zich zo druk maken over hoe ze zich voelen. Hoe je je voelt doet er niet toe. Het gaat om wat je doet.’

Als dat de eerste regels van het boek waren geweest, had het geheel in een heel ander daglicht gestaan en was er zeker een coulisse aan toegevoegd waarachter de lezer een extra verhaallijn kon zoeken.

Arjen van Meijgaard

Mick Kitson – Sal. Vertaald door Josephine Ruitenberg. Cossee, Amsterdam. 272 blz. € 20,99.