Broedmachines

Dit jaar kwam De testamenten van Margaret Atwood uit, het vervolg op Het verhaal van de dienstmaagd uit 1985. Het meer dan dertig jaar oude boek was weer in de belangstelling gekomen dankzij de tv-serie en dankzij de brede belangstelling van het publiek voor dystopieën. Dit jaar verscheen ook de graphic novel van Het verhaal van de dienstmaagd. De naam van Atwood staat prominent op de kaft terwijl de Canadese tekenares Renee Nault het ten onrechte met een veel kleinere vermelding moet doen, alsof ze slechts een paar illustraties bij een bestaand werk heeft gemaakt.

De uitdaging voor Nault was zeer groot, want zij moest opboksen tegen het beeld dat dankzij de serie al bestond van het verhaal en ze is er in geslaagd om een heel eigen beeldtaal tegenover te zetten. Er waren natuurlijk wel een paar zaken die op voorhand duidelijk waren: de dienstmaagden dragen rode mantels en witte kappen. De hoofdpersoon en verteller is Vanfred, een jonge vrouw die in dienst is van Fred en zijn echtgenote en in haar plaats een kind moet baren, want seks vindt in Gilead alleen plaats ten behoeve van de voortplanting. Het is de taak van de dienstmaagd om te baren en de echtgenotes van de mannen nemen direct na de geboorte het kind over alsof zij het ter wereld hebben gebracht. Een klassenmaatschappij waarin sommige vrouwen echtgenotes mogen zijn, anderen werksters en de dienstmaagden als broedmachines een soort tussenlaag vormen.

Alles is strak gereguleerd in Gilead. Iedereen wordt in de gaten gehouden. Dienstmaagden mogen slechts in duo’s de straat op en ze weten niet of degene met wie ze oplopen te vertrouwen is of een spion. Wie zich verzet tegen het systeem wordt opgehangen en aan een afscheidingsmuur tentoongesteld als afschrikwekkend voorbeeld.

Nault brengt veel variatie aan in de manier waarop ze het verhaal in beelden brengt. Een spread (twee tegenover elkaar liggende pagina’s) vormen vaak een eenheid: dat kan door de kleurstelling of een tekening op de achtergrond. Nault wisselt ook vaak van perspectief: soms zien we Vanfred van boven, soms via de blik van anderen, soms in close-ups.

Zoals in elke dystopie sluimert er verzet tegen het totalitaire regime. Er zijn altijd individualisten die zich teweerstellen tegen de macht van de massa. Ook in Het verhaal van de dienstmaagd wordt duidelijk dat er mannen en vrouwen zijn die een geheim plan hebben. De testamenten bouwt daarop verder. Het is te hopen dat ook daar een graphic novel van komt, want deze kan zeer geslaagd worden genoemd.

Coen Peppelenbos

Margaret Atwood en Renee Nault – Het verhaal van de dienstmaagd. Vertaald door Paul Syrier. Prometheus, Amsterdam. 240 blz. € 30.