Succesverhalen V

Eindelijk stond er weer eens een sportboek bovenaan de bestsellerlijst, over het tragische levensverhaal van een talentvolle voetballer, wiens veelbelovende carrière bruut ten einde kwam, met alle gevolgen van dien. Dit boek beschrijft niet alleen de speler, maar ook de mens Nouri.

Een zachte jongen

Het verhaal van Nouri zal zelfs voor de lezers van dit weblog die niets met voetbal hebben niet geheel onbekend zijn: de afgelopen jaren is er al veel over gezegd en geschreven in televisieprogramma’s en kranten. De dromerig kijkende jongen van Marokkaanse komaf was een van de allergrootste talenten van voetbalclub Ajax sinds tijden, net begonnen aan een veelbelovende carrière als prof in het eerste elftal, toen hij tijdens een oefenwedstrijd op een trainingskamp in Oostenrijk op 8 juli 2017 plotseling in elkaar zakte en naar het ziekenhuis werd vervoerd. Aldaar werden de verschrikkelijke gevolgen duidelijk: Nouri was niet alleen levenslang geblesseerd, hij had ook blijvende hersenschade opgelopen, en het was maar de vraag in hoeverre er kans was op enig herstel. Een zwarte periode van collectief ongeloof en rouw voor familie, vrienden, medespelers en fans begon.

De biografie over Nouri begint echter bij het begin, en dat is het leven van zijn (groot)ouders in Marokko. Het is boeiend om te lezen hoe vader daar excelleert als beta-student en zijn studie vervolgt in Nederland, maar uit financiële nood als slager moet werken, om vervolgens faam te maken met zijn gerenommeerde slagerij aan de Haarlemmerdijk en haar beroemde klandizie. Zijn gezin met jonge kinderen zwerft ondertussen zoekend naar een eigen woning door Amsterdam, uiteindelijk belandend in Geuzenveld, waar Abdelhak geboren wordt. Net als voor zijn broers draait hun jeugd maar om twee dingen: voetballen en Ajax.

De jonge Abdelhak is van meet af aan al een voetbalgenie, zo’n jongen bij wie het dribbelen, passen en vrijlopen vanzelf lijkt te gaan, en die met één simpel advies van een trainer direct drie stappen vooruit maakt. De beelden van een jeugdige speler die ballen met effect in de kruising doet belanden, spreken voor zich. Desalniettemin is de weg naar sterrendom lang en vol obstakels, maar de ongedwongen vastberadenheid die Nouri toont in alle jeugdelftallen is bewonderenswaardig. Nog mooier om te lezen is dat hij van kinds af aan zowel op als buiten het voetbalveld een teamplayer is, die zich ook bekommert om het lot van minder bedeelde medespelers en jongens adviseert bij persoonlijke of sportieve kwesties. Niet voor niets bouwen hij en zijn familie hechte vriendschappen op met vele generatiegenoten, waaronder sterspelers bij Ajax als Donny van de Beek, Steven Bergwijn, Frenkie de Jong en trainer Marcel Keizer.

Waar veel voetballers nogal eens worden weggezet als verwende en geldbeluste kinderen, komt van Nouri naarmate hij opgroeit een heel ander beeld naar voren. In zijn vrije tijd bezoekt hij jongeren met allerlei problemen en probeert hen te helpen of inspireren om de juiste weg te vinden, daarbij gesteund door zijn geloof en opvoeding. Vader Nouri betaalde ook altijd anoniem de openstaande kruideniersrekening van een minder bedeelde buurtgenoot. Het zijn van die hartverwarmende anekdotes en voorbeeldverhalen die je te weinig hoort in de zakelijke voetbalwereld. Nouri was een zachte jongen, emotioneel en kwetsbaar, dromerig, maar tegelijkertijd volhardend en toegewijd in werkelijk alles wat hij deed.

Het is mede daardoor des te tragischer voor de buitenwereld dat hij op die zomerdag in Oostenrijk naar de grond gaat en nooit meer opstaat. Al snel rijst natuurlijk de vraag hoe dit kon gebeuren, en of alle betrokken medici adequaat hebben gehandeld. Met name over deze kwestie is de laatste jaren al uitputtend geschreven, wat niet verwonderlijk is gezien de pijnlijke conclusie dat de teamarts van Ajax en aanverwanten veel te laat begonnen zijn met het toepassen van reanimatie, zeker nadat bleek dat er jaren eerder al een (relatief onschuldige) hartafwijking bij Nouri geconstateerd was tijdens een medische keuring. Wat volgt is een lang en slepend proces, waarbij Ajax weinig openheid van zaken biedt en pas na verloop van tijd enige aansprakelijkheid erkent en met de familie in gesprek wil over (financiële) ondersteuning: een kwestie die vandaag de dag nog altijd niet afgerond is. Gezien het grootkapitaal waarover Ajax dankzij de recente successen beschikt en het feit dat Nouri sinds zijn jeugd een kind van de club was, kun je niet anders oordelen dan dat Ajax een slecht figuur slaat, al is niet volledig duidelijk welke machten binnen de club dit proces zo frustreren.

Ondanks dat dit boek veelzijdige en rijke verhalen over de persoon en voetballer Nouri bevat, zitten er toch enkele opmerkelijke en enigszins teleurstellende aspecten aan. Dat begint al bij de auteur van het boek, hoewel het niet mijn gewoonte is om deze bij de recensie van een werk te betrekken, is dat in dit geval onvermijdelijk. Khalid Kassem is namelijk advocaat (en tevens verliezend finalist van De slimste mens), en in die hoedanigheid ook betrokken bij de strijd tussen Ajax en de familie. Hij is daardoor natuurlijk niet onpartijdig, en bovendien lijkt hij het boek ook te willen gebruiken om nog eens zijn kant van het verhaal te willen doen, al dan niet als reactie op de media (i.c. De Telegraaf) die de familie Nouri als geldwolven afschilderen die de door velen gekoesterde voetbalclub in een kwaad daglicht stellen. Dit leidt enerzijds tot eindeloze passages over technische details en zelfs citaten uit e-mails die voor weinigen interessant zijn, maar ook wordt de biografie en nalatenschap van Nouri hierdoor overschaduwd, terwijl Abdelhak juist idolaat was van Ajax en daardoor ook door zijn familie bewust niet op de hoogte wordt gehouden van de voortslepende kwestie.

Kassem heeft verder een vlotte stijl in de vingers, al kiest hij ervoor om iedereen die hij interviewt te parafraseren en herinneringen in zijn eigen woorden na te vertellen, waardoor het relaas wat eenstemmig wordt. Ook heeft hij een nogal rommelige structuur aangebracht, waarbij de chronologie van de gebeurtenissen wordt afgewisseld met portretten van familieleden en medespelers en hun band met Nouri, waardoor je wel een liefdevol en persoonlijk beeld krijgt van de hoofdpersoon, maar de draad af en toe kwijtraakt en allerlei zaken onnodig tot vervelens toe worden herhaald. De biografie wordt hierdoor naar het einde toe ook steeds minder onderhoudend, omdat de fijne en mooie jeugdverhalen ondersneeuwen in de rompslomp van het getouwtrek tussen Ajax en de Nouri’s. Het boek telt driehonderd pagina’s, maar voegt in alle eerlijkheid weinig toe aan de zeer geslaagde, een-na-laatste uitzending van DWDD over Nouri, waarin dezelfde figuren dit hele verhaal korter vertellen en we ontroerende en unieke beelden zien van het geknakte voetbaltalent en zijn aanhang.

Terwijl ik dit boek las, vroeg ik me af of er na deze biografie nu ook nog een sportjournalist zich aan een mooie levensbeschrijving van Nouri zou wagen, om eenzelfde verhaal te vertellen zonder de gekleurde bril van Kassem. Het blijkt echter dat Henk Spaan al in de herfst van 2018 zich van deze taak heeft gekweten, maar over zijn biografie begrijp ik dat vooral de persoon van de auteur op de voorgrond treedt, iets wat je in mindere mate overigens ook over het boek van Kassem kunt stellen. Ook komen beide auteurs superlatieven te kort om het talent van Abdelhak Nouri en de carrière die had kunnen zijn te beschrijven. Dat hij een voorbeeldige jongen en begaafde voetballer was zal niemand echter ontkennen, dus Nouri eindeloos ophemelen als een god op aarde werkt op den duur eerder averechts.

Tegen het einde van de rit snijdt Kassem nog een relevante kwestie aan, namelijk dat veel medici in de sportwereld mogelijk niet voorbereid zijn op situaties als die van Nouri. Daarnaast wordt van topsporters het uiterste gevraagd van hun lichaam, wat op de lange termijn helaas niet altijd goed afloopt. Een breed maatschappelijk debat over de fysieke risico’s waaraan we jonge mensen in de mega-lucratieve sportwereld blootstellen (denk ook aan de dodelijke ongevallen in het wielrennen) blijft vooralsnog uit. Het feit dat Ajacied Daley Blind afgelopen najaar bij een ontstoken hartspier uit voorzorg een kastje kreeg aangemeten dat in noodgevallen de circulatie overneemt, is wellicht een teken van hoop, maar dat hij na twee maanden alweer op het veld stond, blijft met de lessen uit het verleden toch riskant. Als je toch zo veel geld hebt dankzij talentvolle spelers, zou je de onttroonde Nouri best wat beter kunnen verzorgen.

Ondanks mijn kritiek zie ik toch kansen voor dit boek, bijvoorbeeld in het middelbaar onderwijs. Docenten die voetbalgekke jongens (en meisjes) zien worstelen met lezen, raad ik met klem aan dit boek voor te leggen. Niet alleen leren ze dan van alles over de immigratie van gastarbeiders, opgroeien in een multiculturele wijk en wat familiebanden en religie voor betekenis kunnen hebben in iemands leven; de docent kan ook vragen naar bovengenoemde aanmerkingen en de rol van de auteur/verteller in dit boek kritisch bevragen. Dit boek leest echter net als de carrière van Nouri, er had nog zo veel ingezeten.

Willem Goedhart

Khalid Kasem – Abdelhak Nouri. Een onvervulde droom. Lebowski Publishers, Amsterdam. 300 blz. € 21,99 (e-book € 9,99).