Een afrekening in het drugsmilieu

Peter Middendorp is een gehaaide schrijver. Direct aan het begin van de korte roman Neven lijkt hij alle belangrijke elementen van het verhaal al weg te geven. Robert is met zijn neef Arie op weg naar Schiermonnikoog. Dat heeft wel wat voeten in de aarde omdat Arie in een rolstoel zit en er geestelijk niet helemaal meer bij is, ‘een huis waaruit de bewoners zijn vertrokken, alleen de spullen staan er nog’.

Dat Arie in een rolstoel zit heeft hij te danken aan Robert die in een soort schimmige wiethandel verzeild was geraakt. Handelaren gebruikten zijn woning in Groningen als opslagplaats, een stash zoals dat in die kringen heet. Op het moment dat Robert ermee wil stoppen, komt er een afrekening, alleen is niet Robert maar Arie daar de dupe van. De twee neven lijken zo op elkaar dat de verkeerde gepakt wordt.

Dat is het scenario dat al vrij snel door Middendorp geschetst wordt. Toch is het niet zo dat daardoor de spanning uit het verhaal verdwenen is. Juist omdat je de contouren van de roman al kent wordt de nadere invulling ervan des te spannender. Je weet dat er een afrekening komt, maar je weet nog niet precies hoe die plaats gaat vinden.

Hetzelfde geldt voor het verhaal in het heden, als Robert en Arie een dagje naar het eiland gaan. Ook daar weet je al snel dat er iets staat te gebeuren. Maar wat er gebeurt, bewaart Middendorp tot op het einde.

Neven zou je een gewone psychologische roman kunnen noemen waarbij Robert zijn schuldgevoel ten opzichte van Arie onder woorden probeert te brengen. Het is een schuld die niet of nauwelijks in te lossen is. Had Robert wel naar zijn neef toe gemoeten terwijl hij wist dat hij achtervolgd werd door een stel criminelen? Had hij open kaart moeten spelen met Arie zodat die wist in welke problemen zijn neef was geraakt?

Je bent een beetje geneigd om Robert als een slachtoffer te zien die moet leven met de fatale gevolgen van enkele domme keuzes. Dat zou tot een mooi afgeronde roman leiden waarbij we enig mededogen kunnen koesteren voor deze jongen die zijns ondanks in de klauwen van criminelen is gevallen. Dat door zijn naïviteit niet hij maar zijn neef gepakt wordt is dan nog een bijkomstige bron voor compassie.

Maar zo zit het toch niet. Zoals gezegd Peter Middendorp is een lepe schrijver. Dat bleek ook al bij zijn vorige grote roman Jij bent van mij waar je in het hoofd zit van een moordenaar. Nu zit je continu in het hoofd van Robert en kom je er gaandeweg het verhaal achter dat hij bepaalde dingen verzwijgt. Als Robert door de drugsjongens ter verantwoording wordt geroepen dat hij handel achtergehouden heeft, dan ontkent hij dat hevig. Maar in een haast terloopse alinea, waar niet verder op doorgegaan wordt, komt de lezer toch iets meer te weten:

Ik nam weleens een handje voor mezelf. Voor vrienden, een paar handjes, een paar zakjes. Voor Arie heb ik ook weleens wat meegenomen. Eén keer hebben ze me ’s avonds uit De Krekel gebeld of ik nog wat voor ze had. Eén of twee keer, niet vaker. Hooguit drie of vier. Ze zaten zonder en de zaak zat vol.

Je leest er makkelijk overheen, maar Robert blijkt toch iets minder onschuldiger te zijn dan je dacht. En je had het kunnen weten, want hij liegt tegen zijn zwangere vriendin en hij liegt tegen zijn neef. Robert is een onbetrouwbare verteller pur sang en dat maakt het lezen van zijn versie van het verleden intrigerend, want wat is waar en wat verzwijgt hij voor de buitenwereld?

Er speelt nog een ander verhaal door dit verhaal heen: namelijk over de dood van de vader van Robert – een man met te losse handjes – en zijn moeder die alleen achterblijft en in de maanden na diens dood wegkwijnt. Er zit een liefdevolle hardheid in de wijze waarop Robert haar bejegent die soms tragikomisch werkt. Als de vader net overleden is en mensen langskomen bij de condoleance, dan trakteert zij ze op haring.

Hoezo, zei ze. Wat is daar mis mee? Wat moet je anders eten?
Brood? zei ik. Kadetjes met ham en kaas? Cake, misschien? Niets, desnoods? Het maakt niet uit wat je kiest, alles is beter dan haring.

Dat soort zinnetjes geeft af en toe lucht in een fijne roman waarin je met angstige voorgevoelens de bladzijden omslaat.

Coen Peppelenbos

Peter Middendorp – Neven. De Bezige Bij, Amsterdam. 176 blz. € 22,99.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 11 maart 2022.

Lees ook de recensie van Erik-Jan Hummel over deze roman.