Zeulen met een lijk

In het meesterwerk uit de wereldliteratuur As i lay dying van William Faulkner, komt de moeder van een groot gezin te overlijden en haar man en kinderen gaan met de doodskist aan de sjouw om het lijk op de door haar gewenste begraafplaats te brengen. Een ingenieuze roman waarbij je ondanks de thematiek regelmatig kunt lachen, juist als de gruwelijkste dingen met de kist gebeuren.

De voordelen van Sint Barbara (Sint Barbara is een begraafplaats in Amsterdam) van Erik Nieuwenhuis begint als een familieroman. Kunstenaar Ruben Linnik gaat met zijn volwassen kinderen Max en Noor nog een weekendje op vakantie naar Bregenz, naar een hotel uit hun jeugd, voor zijn scheiding van Eva. Wat ze toen niet deden, gebeurt nu alsnog: ze gaan paragliden. Op de avond voor hun terugreis wordt iedereen dronken. In combinatie met wat geestverruimende rokerij valt dat bij Ruben slecht. Op de terugweg ligt hij doodziek op de achterbank en als Max hem bij zijn woning in Welsum wil afzetten, bemerkt hij – spoiler alert – dat zijn vader inmiddels is overleden.

Dat gebeurt allemaal in het eerste van de vijf hoofdstukken en het zou enorm jammer zijn om de enorme wendingen in het verhaal daarna samen te vatten. Duidelijk is wel dat het lichaam van Ruben niet in Welsum kan blijven, want Ruben heeft juist tijdens dit tripje nadrukkelijk gezegd dat hij in Amsterdam begraven wil worden en niet in het oosten. Zijn zoon en dochter gaan er alles aan doen om dat voor elkaar te krijgen.

De vergelijking met Faulkner geeft al aan dat er ook met dit lijk enorm gezeuld gaat worden om het binnen de gemeentegrenzen van de hoofdstad te krijgen. Nieuwenhuis weet daar een haast absurdistisch verhaal van te maken, waarbij hij de teugels stevig in handen houdt: het moet nu ook weer geen slapstick worden. Bijzonder grappig is een weergave van eenzame uitvaart waarbij een dichteres voor de overledene een ellenlang gedicht uitspreekt dat van clichés aan elkaar hangt.

Wat je ook gedaan hebt of gelaten,
geweten, beweerd, gedroomd, gevoeld.
Alles is nu van je afgespoeld.

Af en toe denk je dan terug aan die vader uit het eerste hoofdstuk die zo zijn best doet om een band te krijgen met zijn kinderen en daar nauwelijks in slaagt. Het oeuvre van Nieuwenhuis is bezaaid met goedbedoelende mannen. Ruben is ook weer zo’n man. Het gezin van vroeger is uit elkaar gevallen en de rituelen van weleer zijn een schamele poging om dat verleden op te roepen. Een zeer knappe roman, met een strakke plotlijn waar het de merkwaardige gebeurtenissen elkaar blijven opvolgen. Voor een groot publiek geschikt.

Coen Peppelenbos

Erik Nieuwenhuis – De voordelen van Sint Barbara. Brooklyn, Leiden. 192 blz. € 17,50.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 2 september 2022.