De gelegenheid maakt de dief

Een van de onrechtvaardigheden in de literatuur is dat sommige schrijvers te weinig geprezen worden. Toen Jeroen Olyslaegers in 2020 de prachtige, dikke historische roman Wildevrouw schreef, hoopte je dat hij daarna een van de grote geldprijzen zou winnen. Dat was helaas niet het geval. Het boek over de Beeldenstorm in Antwerpen rond 1566 werd in Vlaanderen een groot succes en in Nederland stond het slechts één week in de bestsellerlijst. Hopelijk wordt Wildevrouw weer opgepakt nu de novelle Willem en mijn wellust is verschenen.

De feuilletonschrijver Hippolyte van Damme maakt in 1910 de rekening op van zijn leven, waarbij er nog één geheim opgebiecht moet worden. In 1885 heeft hij brieven van de Antwerpse drukker Willem Silvius, die toevallig uit een boek vielen, ontvreemd uit een antiquariaat. Vanaf dat moment heeft hij uniek historisch materiaal in zijn handen dat te maken heeft met de naweeën van die Antwerpse Beeldenstorm.

Voor de krant kan Hippolyte er niet over schrijven, sterker nog: zijn feuilletons worden steeds minder gelezen. Tegen zijn vrouw biecht hij zijn diefstal ook niet op. De enige aan wie hij zijn geheim vertelt, is zijn minnares, de bankiersvrouw Amandine, en dat loopt niet goed af. Er bestaan twee soorten dieven zegt Amandine. ‘De ene wil zo snel mogelijk van zijn gestolen goed af en verkoopt zijn waren, de andere wil nooit meer van zijn buit gescheiden worden.’ Vanaf het begin is duidelijk dat er iets fout zal gaan en daarmee creëert Olyslaegers spanning, maar als hij vertelt wat er met die brieven gebeurd is, staat je hart toch nog even stil.

Gelukkig heeft Hippolyte wel afschriften in hertaling gemaakt van de brieven, maar eigenlijk tellen die niet. ‘Zonder de originelen wordt wat ik heb overgeschreven fictie.’ Het verhaal in de brieven sluit aan bij Wildevrouw waar de herberg waarin Willem Silvius gevangen gehouden wordt een centrale rol speelt. Vanuit zijn gevangenschap bedelt Silvius om losgeld aan zijn vrouw. Maar ook hij zal haar eerst een geheim moeten opbiechten over iets wat in de nasleep van de Antwerpse Beeldenstorm gebeurd is. En ja, het gaat alweer over een diefstal met een even hartstollend moment voor een boekenliefhebber.

Olyslaegers verweeft heel knap de werking van geheimen in twee verhaallijnen en de vraag of iemand nu iets steelt omdat hij zo geïnteresseerd is in de echte historische waarde of omdat hij gewoon de gelegenheid krijgt en neemt. Lees dus eerst dat fantastische Wildevrouw en geniet dan van deze fijne appendix.

Coen Peppelenbos

Jeroen Olyslaegers – Willem en mijn wellust. De Bezige Bij, Amsterdam. 96 blz. 18,99.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 21 oktober 2022.