Zonder verhaal geen betekenis

Byung-Chul Han (Seoel 1959) is een Koreaans-Duitse filosoof. Hij is als hoogleraar cultuurwetenschappen verbonden aan de Universiteit voor de Kunsten in Berlijn. Na eerder in de serie De Nieuwe Wereld al drie titels van Han te hebben uitgebracht, publiceerde uitgeverij Ten Have recent een vierde met de vertaling (van Mark Wildschut) van diens essay De crisis van het narratieve.

Anno nu worden we elk willekeurig moment bestookt door talloze data, kleine pakketjes informatie over van alles en nog wat. Weten we dus ook meer? Nee. We staan als het ware in een zandstorm van losse partikeltjes informatie, een zandstorm die het ons onmogelijk maakt betekenis te zien. Informatie krijgt pas betekenis als die is opgenomen in een vlechtwerk van verbanden, in een narratieve structuur, in een verhaal. Interpretatie, perspectief, kader, context, allemaal behoren ze tot de hulpmiddelen van het subject om, in wat de wereld aan hem presenteert, betekenissen te kunnen zien, of, beter gezegd misschien: betekenissen te kunnen construeren. Waar platkijkers overigens de radicale conclusie uit trekken dat betekenissen louter individueel-subjectief zijn en elke betekenis dus ‘ook maar een mening’.

Aan die discussie waagt Han zich niet. Hij beperkt zich tot de vaststelling dat het permanente bombardement van informatie ons nog helemaal niets vertelt over oorzakelijke relaties tussen het vele wat zich aandient, terwijl inzicht daarin voor ons begrijpen van de werkelijkheid toch van essentieel belang is. Je kunt statistische analyses op dataverzamelingen loslaten, maar die analyses zullen je hooguit vertellen of er correlaties bestaan: als het één zich voordoet, doet ook het ander zich voor, althans vaker dan toeval toestaat. De aard van zulke correlaties bepalen en verklaringen ervoor vinden, eist theorie en – in elk geval buiten de exacte wetenschappen – is die theorie vaak een narratief, omdat de informatie-eenheden in een verhaalstructuur met elkaar verbonden worden. Kortom, zonder narratief geen verbanden en zonder verbanden geen betekenis.

De crisis van het narratieve bestaat deels daaruit dat we wegens de overload aan informatie steeds minder in staat zijn tot het maken van betekenis verlenende verhalen. Voor een ander deel uit de reductie van verhalen tot stories: voor zover er nog verhalen worden ‘verteld’, zijn dat zelf-representerende stories, waarbij dat zelf, of het nu een mens of een ding is, het karakter van een waar krijgt. Een waar die op de markt verschijnt als koopwaar. Story-telling is story-selling, zo luidt de marketingwet die zin en betekenis plet tot marktwaarde.

Han legt het allemaal helder en overtuigend uit, intussen puttend uit werk van onder meer Walter Benjamin, Friedrich Nietzsche en Jean-Paul Sartre. Je hoopt natuurlijk dat hij even helder uitlegt hoe deze crisis valt te bezweren. Maar we zullen het moeten doen met het halen van inspiratie uit inzicht in de aard van de crisis en uit het besef dat informatie zonder narratief betekenisloos is.

Hans van der Heijde

Byung-Chul Han – De crisis van het narratieve. Vertaling Mark Wildschut. Ten Have. 112 blz. € 14,99.