De mot en het hellevuur

Als het Russische leger op 24 februari 2022 met overrompelende overmacht buurland Oekraïne binnenvalt, verblijft Arnaud De Decker al ruim twee weken in Kyiv. Hij heeft voorvoeld dat in de Oekraïense hoofdstad historische gebeurtenissen te gebeuren staan, waarvan hij als jonge freelancejournalist verslag wil doen. Als de Russen dan daadwerkelijk oprukken naar Kyiv, volgt hij het voorbeeld van talloze Oekraïners en vlucht hij naar veiliger oorden in Polen. Die chaotisch verlopen vlucht per bus en trein is de binnenkomer van de reportages die de Vlaamse journalist bundelde in het boek Onverwoestbaar.

Terug in België beseft De Decker al snel dat Oekraïne de plek is waar nu geschiedenis wordt geschreven. Bovendien voelt hij zich geroepen de wereld kond te doen van al de gruwelen die zich daar afspelen, en keert hij al snel weer oostwaarts. Op zijn reizen zoekt De Decker steeds meer de randen op van de gevaren waaraan Oekraïne is blootgesteld. Hij reist naar Boetsja en Irpin, twee voorsteden van Kyiv waar de Russen op grote schaal gemoord en geplunderd hebben. Het volgende reisdoel is de oostelijke stad Charkiv, weer iets dichter bij het front. Ook deinst hij niet voor terug voor een bezoek aan Bachmoet, een zwaar belegerde stad pal aan de frontlijn. ‘In Bachmoet verkeerde je in een constante alertheid, de stress was zo intens dat het in een paar uur alle energie uit je lijf sloopte.’

Als een mot die wordt aangetrokken door de vlam van de kaars trekt De Decker steeds dieper naar het hellevuur van Oekraïne, steeds dichter naar de frontlinies. Maar waar hij ook gaat of staat, hij probeert steeds de gevoelens op te tekenen van de mensen die hij ontmoet: slachtoffers van Russische aanvallen, hulpverleners, militairen, burgers die hun bestaan letterlijk in rook zijn opgaan. ‘Angst, haat en wanhoop voerden de boventoon, maar ook solidariteit, geborgenheid en optimisme lieten zich zien. Tijdens een oorlog komen de slechtste kanten van de mens naar boven, maar ook de mooiste.’

Naarmate hij langer bij de frontlinies opereert en de grenzen van het gevaar opzoekt, wordt De Decker steeds meer geconfronteerd met de risico’s die dat met zich meebrengt. Hulpverleners en collega-journalisten die hij kort daarvoor nog sprak, komen om bij Russische aanvallen. Ook De Decker zelf komt terecht in beschietingen die hij maar ternauwernood overleeft.

De Decker weet de verschrikkingen van deze oorlog op indringende wijze aan de lezer over te brengen. Het zijn vooral de getuigenissen van de talloze Oekraïners die hij sprak die indruk maken, maar ook door de reflectie op zijn eigen aanwezigheid daar en door onder woorden te brengen wat deze gruwelijke oorlog met hem persoonlijk doet, weet hij de lezer bij de keel te grijpen.

Aan het slot van zijn bundel schrijft De Decker:

wat de Russische legers ook vernietigen, wat voor pijn ze ook veroorzaken, ze kunnen de geest van dit land niet breken. De Oekraïners hebben geleerd te leven met het constante gevaar, met het verlies van dierbaren en met de dreiging van verwoesting. En toch kiezen ze elke dag opnieuw voor het leven: voor feest, voor liefde, voor hoop. Deze keuze – deze onwankelbare wil om te overleven en te floreren – maakt Oekraïne sterker dan welk leger dan ook.

Roeland Sprey

Arnaud De Decker – Onverwoestbaar. Het menselijke gezicht van Oekraïne. De Geus, Amsterdam. 224 blz. € 22,50.