De motivatie achter het snijden

Maakbaarheidsbehoefte is niet iets van de laatste jaren. In Een eenvoudige ingreep, de derde roman van de in Berlijn wonende Yael Inokai, meent de medische wetenschap een oplossing te hebben gevonden voor psychische stoornissen. Met name bij vrouwen, die daarna rustiger en meegaander zouden worden. Daarmee is Inokais boek ook een onuitgesproken waarschuwing tegen de (mannelijke) kijk op wat correct gedrag is en wat dat ook medisch kan betekenen.

In Een eenvoudige ingreep doet verpleegkundige Meret haar verhaal als rechterhand van de op een voetstuk staande mannelijke chirurg, die uiterlijk geen twijfel kent, maar toch wel graag leunt op Merets opvattingen en bevindingen. Op haar beurt is Meret onzeker. Niet alleen over haar functioneren als werknemer, maar ook over de ingreep zelf, vooral als er zich af en toe complicaties voordoen. Met name bij de uit een invloedrijke en zeer welgestelde familie afkomstige Marianne Ellerbach, die voordien vaak in woede uitbarstte. We moeten begrijpen dat de mannen in haar familie bepalen hoe zij zich dient te gedragen, zoals zij zich op haar beurt weer bevoogdend opstelt ten aanzien van ‘gewone mensen’. Het eeuwige verhaal van de strijd om de macht.

Ze was een Ellerbach, zij besliste. Misschien thuis niet, niet bij haar broers, en zeker niet bij haar vader. Maar hier waren alleen zij en ik.

Als Meret een nieuwe kamergenote krijgt, de aantrekkelijke, maar altijd ernstige Sarah, gaat ook hun onderlinge verhouding een rol in het verhaal spelen. Inokai kiest duidelijk voor een licht feministische benadering van haar thema. Zo dringt al snel de vraag zich op of ingrepen als deze wel bedacht en uitgevoerd worden tot heil van de mensen, veelal vrouwen dus, die ze ondergaan, of dat er heel andere motivaties aan ten grondslag liggen. Ze doet dat mooi terloops, zodat de lezer zelf tot bepaalde inzichten kan komen.

Door Merets veelvuldige omgang met Sarah, ontdekt ze niet alleen dat er iets speelt in het verleden van haar collega, die steeds meer een vriendin wordt, maar ook dat ze op een vrouw kan vallen. Waar Een eenvoudige ingreep zich afspeelt en in welke tijd wordt nergens opgehelderd, maar het zou zo maar Zwitserland kunnen zijn, waar Yael Inokai in 1989 werd geboren. Of de wat archaïsche omgangsvormen het hedendaagse Zwitserland weerspiegelen is echter de vraag, je vermoedt eerder het midden van de vorige eeuw, toen twee verpleegsters op één kamer van een ‘zusterhuis’ nog normaal was. Net als ijskristallen op de ramen.

Dat Sarah een verslaafde ex heeft gehad die kapot is gegaan aan ‘behandelingen’ en ook het lot van Marianne en de dakloos geworden Vera, werken door in hoe de twee jonge verpleegkundigen nu aankijken tegen de ingrepen waar Meret zo intensief bij betrokken is. Haar taak is het om tijdens de kleine operatie de vrouwen bij bewustzijn te houden door met ze te praten of voor te lezen. Daarvoor gebruikt ze soms ook een boekje, dat haar band met haar zus Bibi symboliseert, die zichzelf juist vrijgevochten lijkt te hebben en onbetutteld door anderen de wereld rondvliegt.

De arts hoefde alleen de betreffende plek te vinden, dan zou hij die laten inslapen als een ziek dier. Dat was zijn taak. De mijne was de patiëntes bezighouden. Ik moest ze afleiden van de ingreep en met hen in gesprek blijven. Als ze wakker bleven wisten we zeker dat de arts zich met zijn instrumenten op de juiste plek bevond.

Inokai heeft er helaas wel een handje van geregeld rommelige dialoogjes in te voegen, die op zijn minst overbodig zijn. Ook de wat gemakzuchtige mini-cliffhangertjes aan het eind van elk hoofdstukje en de soms gekunstelde formuleringen (‘Ik merkte hoe mijn huid het uitschreeuwde’) ondermijnen onnodig de indruk dat Inokai een boeiend geconstrueerde en tot nadenken stemmende roman heeft geschreven.

André Keikes

Yael Inokai – Een eenvoudige ingreep. Vertaald door Marion Hardoar. De Geus – Amsterdam / Antwerpen. 192 blz. € 21,99.