Soms win je, soms verlies je en soms is het remise

Wat een puik idee. Alle personages in de graphic novel Schaak van Victor L. Pinel verhouden zich tot elkaar als schaakstukken. Ze zijn kwetsbaar of juist ongenaakbaar in sommige situaties; ze ontlopen elkaar steeds of zijn bewijzen hun kracht pas later in de omgang. En dat spel, dat zijn de relaties die alle personages met elkaar onderhouden. Razend ingenieus, want er zijn nogal wat acteurs en actrices die het verhaal bevolken.

Wie aan Schaak begint, heeft het idee dat die even moet opletten. Er worden zo snel zo veel mensen geïntroduceerd, op verschillende plekken, dat het overzicht zoek lijkt. Maar dat is na een pagina of tien helemaal verdwenen. Dan zien we dat Pinel door slim kleurgebruik iedereen een eigen situatiekleur heeft gegeven. De lezer ontdekt ook snel hoé er gelezen moet worden: de mensen zijn de stukken, het spel zijn hun relaties. Met andere woorden: alles beweegt, maar niet per se met elkaar. En wie dat eenmaal doorheeft, gaat een geweldig verhaal tegemoet.

Toegegeven, het is geen avontuur of een actieverhaal: we volgen mensen in hun zoektocht naar geluk, naar tevredenheid en naar een plek in het leven. Het is echt, invoelend en tegelijk niet topzwaar of triest. Uiteraard gaat niet alles van een leien dakje, maar de mensen doen in ieder geval hun best om er iets van te maken. Zelfs de sikkeneurige mevrouw Dubois, die haar laatste jaren in een bejaardentehuis slijt en haar dagen vult met schaken, verandert een heel klein beetje door toedoen van de jonge Samir, die haar probeert op te beuren. Zij leert hem schaken en haar woorden geven context aan de levens van de andere personages. Zo ontstaat er een prachtig spel van aantrekken en afstoten, van verliefd worden en scheiden, van verdriet en geluk.

Wie zoveel personages opvoert, ontkomt er niet aan af en toe te chargeren. Het is onmogelijk om iedereen gelijk te zien: het stel op leeftijd dat ieder voor zich een hobby kiest, maar blijft herhalen dat ze ondanks dat ene verschil toch van elkaar houden, is heel teder. De acteur die zijn succes niet weet om te zetten in een liefdevolle relatie en zichzelf vooral heel gewoon vindt, ondanks alle roem, is minder treffend gekozen. Zo laveert de auteur tussen cliché en echtheid.

Pinel verspringt vaak om het verhaal bij andere mensen te brengen. Dat gebeurt met het omslaan van de bladzijde, met een andere omgevingskleur of met een citaat dat een nieuwe situatie introduceert. Dat is heel knap uitgewerkt en treffend verteld. Een groot compliment aan de vertaalster is op zijn plaats. Zij weet alle emoties heel precies te vangen. Geen grote gebaren en overdaad, maar juist precies en kwetsbaar.

Schaak is niet een verhaal met een kop en een staart, al probeert Pinel op het einde net iets te veel op te lossen en af te ronden. Niet nodig, want het verhaal is als het leven zelf. Soms win je, soms verlies je en soms is het remise. Dat blijkt ook. Niet alle personages vinden het geluk (dat is geen spoiler) of pakken het slim aan. De enige slimmerik is de oude mevrouw Dubois die met de uitleg van het schaakspel veel meer vertelt over het leven dan we aanvankelijk denken. Die bovenliggende verhaallaag verbindt de lijntjes.

Schaak voelt als een conceptueel verhaal, zoals Ondanks alles van Jordi Lafebre (die een liefdesgeschiedenis achterstevoren vertelt) en Martin Panchauds De kleur van dingen, die zijn verhaal als een schema uitbeeldde. Pinel heeft een interessante haak gevonden met de uitleg van het spel in combinatie met het echte leven. Dat hij de personages en hun wandel daarbij heeft uitgezocht, is logisch. Dat het daardoor soms als een soap voelt, ook. Maar dat het een charmant geheel oplevert, is een verdienste.

Stefan Nieuwenhuis

Victor L. Pinel – Schaak. Silvester strips. 176 blz. hardcover. € 39,95.