Ouder en kind uit de kast

Sommige boeken hebben een heel praktische waarde en Dat maakt ons helemaal niets uit van Broos Lammes en Ronald Giphart behoort tot die categorie. Ik heb het boek dat al enige tijd uit is inmiddels al een paar keer aangeraden. Ik sprak bijvoorbeeld een keer met een moeder die niet kon snappen dat haar zoon zo’n moeite had met zijn coming-out, want haar man en zij hadden geen enkel probleem met homoseksualiteit en waren in gesprekken altijd heel ruimdenkend geweest. Ik kon haar toen wijzen op dit boek waarin Broos Lammes, zoon van Mascha Lammes en Ronald Giphart, eveneens opgroeit binnen een gezin waar geen enkel taboe heerst op welke vorm van seksualiteit en toch ook een worsteling doormaakte om voor zichzelf en zijn familie te bekennen dat hij homoseksueel is. De titel van het boek slaat op de reactie van de ouders van Broos die de hele coming-out als een non-issue zagen.

Door in woord en daad te laten zien dat het voor hen volkomen normaal was, leek het alsof ze eigenlijk niet snapten waar hij al die tijd mee had gezeten. Het schuldgevoel dat hij over dit verwijt voelde, stemde hem nog somberder, waardoor het uit de kast komen niet de bevrijding gaf die hij voor zich had gezin, maar zijn gemoed nog meer benadrukte.

In Dat maakt ons helemaal niets uit onderzoeken vader en zoon hoe de voetangels en klemmen van een coming-out door ouders en kinderen beleefd is. Ze interviewen daarbij vrienden, familieleden (Karin Giphart) en collega’s (Haroon Ali, Bart en Splintere Chabot). Dat zijn mooie, open gesprekken waarin telkens blijkt dat elk kind op een andere manier naar zijn coming-out toeleeft en dat ouders ook op hun eigen manier daarop reageren. Als er één ding duidelijk is, dan is dat wel dat er geen vast recept bestaat. Wat vaak wel blijkt is dat er een veilige basis moet zijn om een coming-out te beleven. Die veiligheid kan door zijdelingse opmerkingen of goedbedoelde grapjes snel omslaan in onveiligheid. In een literatuurles praatte ik met een groep studenten die allemaal leraar Nederlands wilden worden over wat ik voor het gemak maar even regenboogliteratuur noemde. Je laat de termen spiegels en vensters vallen (wat voor de een herkenning oplevert in een boek is voor een ander een compleet nieuwe wereld) en je hoopt dat ze later in de praktijk leerlingen een zo breed mogelijk aanbod bieden. Eén student zei: ‘Ik vind alles goed hoor en van mij mag alles, maar ik vind wel dat ze een beetje overdrijven met die lgbtq en weet ik wat voor letters.’ Dat mag iemand vinden en op gezette tijden denk ik er zelf ook zo over, maar als je zo’n zin in een klassensituatie uitspreekt, dan weet je meteen dat elk queer kind op zijn hoede is en wel even wacht voordat hij naar buiten treedt met zijn seksuele voorkeur.

Naast de interviews in het boek schrijven Lammes en Giphart afzonderlijk over hun opvoeding en hun ontdekking van seksualiteit. Giphart schrijft daarbij ook over het seksuele misbruik waar hij het slachtoffer van was (en dat hij fictief verwerkte in de ondergewaardeerde roman Nachtangst). Hij schrijft er nadrukkelijk bij:

Ik ben er een beetje huiverig voor om dit alles te vertellen, niet vanwege de inhoud (men leze mijn novelle), maar vanwege de vervelende en infame koppeling tussen homoseksualiteit en pedofilie. Door de eeuwen heen zijn volwassen homo’s er telkenmale van beticht dat het hun eigenlijk om seks met kinderen is de doen, wat op alle punten bewezen flagrante nonsens is. Toch werd er, ook in ons land, tegen het homohuwelijk geageerd met de kreet ‘bescherm onze kinderen’, alsof er een relatie tussen beide geaardheden zou bestaan.

‘Ouder en kind uit de kast’ is de ondertitel van Dat maakt ons helemaal niets uit en ik denk dat jongeren eruit kunnen leren hoe verschillend, bevrijdend en frustrerend, zo’n coming-out kan zijn, maar dat vooral ouders kunnen lezen wat er in het hoofd van hun pubers rondgaat. Dat ze ook kunnen zien dat iedereen, ieder ouderpaar, elke keer opnieuw het wiel uitvindt, de foute vragen stelt, de goede opmerkingen maakt (of andersom). Eén van de geïnterviewden zegt: ‘Ik denk dat van beide kanten niemand verwacht dat je het in één dag allemaal hebt geaccepteerd. Begrijp dat er een nieuwe weg is ingeslagen en blijf vooral met elkaar praten.’ Dat maakt ons helemaal niets uit lijkt me verplichte kost voor ouders en leraren.

Coen Peppelenbos

Broos Lammes en Ronald Giphart – Dat maakt ons helemaal niets uit. Thomas Rap, Amsterdam. 200 blz. € 21,99.