Kleurrijk Perzisch tapijt

In De opdracht van de Moor van Abdelkader Benali wordt de hoofdpersoon, schrijver Omar Lorenzo, ingehuurd om Venetië te beschrijven: als stad, als waardevol erfgoed, als monument. Een steenrijke sjeik heeft namelijk bedacht dat hij de stad wil verhuizen naar het Midden-Oosten. Daarvoor heeft hij De Waal en Partners in de arm genomen, een Nijmeegs ingenieursbureau. Sarah, die voor het bureau werkt, oppert om een schrijver in te huren, omdat de sjeik ‘een gecultiveerd man is, een telg uit een familie van verhalenvertellers, met een liefde voor gedichten. Verhalen bieden perspectief. Ze brengen vergezichten, zorgen voor verbinding. (…) Aan de hand daarvan kunnen we de cijfers inkleuren. Immers, niets bereikt het hart sneller dan het verhaal.’

Omar Lorenzo worstelt al heel lang met een roman in wording, het document is op zijn computer zelfs opgeslagen onder de naam ‘roman-komt maar niet af’.  Zijn vrouw zou graag zien dat hij weer wat succes heeft en geld in het laatje brengt, en deze kans – het beschrijven van Venetië – biedt hem in ieder geval veel financieel gewin. Hoewel hij de opdracht op z’n minst vreemd vindt en zich verbaast over het honorarium, is hij wel de geschikte persoon. Hij is zelf immers het product van verschillende culturen, met een vader uit Noord-Afrika en een moeder uit Italië, en draagt dus verschillende verhalen met zich mee.

Nadat Omar zijn intrek heeft genomen in een chic hotel in Venetië, eigendom van dezelfde sjeik, gaat hij op zoek naar verhalen. De oorspronkelijke bewoners zijn niet echt benaderbaar; juist de vluchtelingen, de mensen die van buiten komen en hun toevlucht zoeken in de stad of het als een tussenstation zien, willen met hem praten. Net zoals de vele grachten en eilanden die met elkaar in verbinding staan, zo ontstaat er een wirwar aan ontmoetingen en gesprekken. De tijdelijke bewoners hebben allemaal een andere invalshoek en dragen op die manier bij aan de identiteit van de stad.

De beste verteller die Omar ontmoet is een dakloze Moor, die in het ziekenhuis belandt nadat hij iemand uit het water heeft gered. Omar bezoekt hem en wordt meegenomen in het leven van de Moor en diens geschiedenis. Hier raakte ik de draad van het oorspronkelijke doel – het verplaatsen van de stad en de vele obstakels die dat met zich mee zal brengen – een beetje kwijt. Was het megalomane project slechts een omhulsel, of de aanleiding om te laten zien dat de mens steeds op zoek moet naar een nieuwe plek en een beter leven? Komen we alleen verder door naar elkaar te luisteren, echt te luisteren? Maar de verschillende vertellers zijn meeslepend genoeg om door te lezen en te zoeken naar dwarsverbanden.

De Moor geeft Omar een opdracht, een heel andere dan de sjeik met al zijn geld. En als Omar weer terug is in Nijmegen wordt het verhalenraamwerk groter en groter, ook daar komen vluchtelingen aan bod met hun intrigerende en tragische levensgeschiedenissen. In die gevallen gaat het vooral over hun zoektocht naar houvast en een nieuw bestaan in Nederland.

Benali knoopt al die verschillende stemmen aan elkaar tot een kleurrijk Perzisch tapijt. Een tapijt dat we als lezer vaak onoplettend overheen lopen, maar nooit echt met verwondering en aandacht naar kijken. Net zoals we niet echt luisteren naar al die verhalen van mensen die er iets van proberen te maken in een onbekende stad, in een asielzoekerscentrum, op straat, met steeds weer vluchtige contacten en doodlopende mogelijkheden. De draad die ik halverwege dacht kwijt te raken, blijft onder alle gebeurtenissen en verhalen aanwezig en blijkt alles aan elkaar verbinden. De opdracht van de Moor is een actuele en ook urgente roman die voortborduurt op een orale traditie met misschien wel als onderliggende boodschap om eens echt naar de verhalen van anderen te luisteren.

Arjen van Meijgaard

Abdelkader Benali – De opdracht van de Moor. De Arbeiderspers, Amsterdam. 256 blz. € 22,99.