Lust, verlangen, verveling en verraad – Grunbergs verhalen 2013 – 2025

De bundel Het aanwezige been bevat een keuze uit verhalen die Arnon Grunberg schreef tussen 2013 en midden 2025. Eén van de 24, ‘Emma Boterman, of de tijdelijke waarheid’, is niet eerder gepubliceerd, de andere verschenen in tijdschriften van zeer uiteenlopende aard, of zijn geschreven om deel uit te maken van een artistiek project van derden. Alle verhalen zijn door Grunberg herzien; de vertaling van de verhalen die hij oorspronkelijk in het Engels schreef, is van zijn hand.

Waar Grunberg in zijn verhalen – al zijn verhalen – in uitmunt is het met weinig woorden de gebeurtenissen en de personages te situeren in plaats en tijd. Plaatsen en tijden die vrijwel altijd (ook) te maken hebben met grote, problematische omstandigheden. Zoals in het openingsverhaal, ‘The Waste Land’, genoemd naar het gedicht van T.S. Eliot. Een laatmiddelbare vrouw met een klein kind, een zuigeling nog, moet lang wachten eer ze een kamer krijgt in een hotel nabij een vliegveld, in een niet nader genoemd land dat in een crisissituatie verkeert (Afghanistan lijkt een goede gok). Ze werkt voor een internationale hulporganisatie. Ze wil weg uit dat land. De vrouw is kinderloos en haar vruchtbaarheid ligt al achter haar. Nooit was ze een man tegengekomen met wie ze een kind had willen maken en toen ze uiteindelijk een man ontmoette met wie ze dat wel wilde, wilde hij niet. Waarna een typische Grunberg-passage volgt:

Uiteindelijk was ze tot de conclusie gekomen dat de man haar verveelde, de man als menstype, de man als minnaar, de man als al te levend en zwetend wezen. Ze had een vrouw geprobeerd, maar met haar begon het ook te vervelen. Als het erop aankwam leken vrouwen eigenlijk erg op mannen. Uiteindelijk had ze besloten dat de liefde an sich, de romantische liefde, haar verveelde.

Ze brengt met het kind de nacht door in het hotel. ’s Ochtends blijkt dat in de nacht het dictatoriale bewind is verdwenen: ‘Opgelost, […], helemaal opgelost. Zoals suiker in de thee.’ Wie het kind is en waarom zij zich over hem heeft moeten ontfermen, worden pas daarna duidelijk.

In verhalen waarin liefdesverhoudingen een rol spelen – een rol, dat wil zeggen: niet per se de hoofdrol – zijn die verhoudingen nooit getekend door romantische gevoelens. In ‘Emma Boterman, of de tijdelijke waarheid’ krijgt Emma Boterman, universitair docent Frans, van de decaan te horen dat er een klacht tegen haar is ingediend. Emma heeft dat ‘Boterman’ overgehouden aan haar eerste huwelijk. Nu is ze getrouwd met Bram, die graag kookt en dat liever doet dan neuken. ‘Elk verlangen, ook dat naar God, is vleselijk verlangen’, heeft Emma een studente in een mailtje geschreven. Terwijl haar man lasagna bereidde, maakte ze stiekem een selfie waarop ze witte hoerenlaarzen draagt en stuurde die mee. Rechtvaardigt dat een klacht?

‘Handmatig’ is gesitueerd in een niet zo heel verre, ‘neohumanistische’ toekomst, waarin heteroseksualiteit nog wel bestaat, maar vrouwen het naar behoefte alleen met ‘manvervangers’ doen. In stallen worden ‘manmensen’ gehouden, die regelmatig worden ‘gemolken’. Mevrouw Van Babylon is tachtig en gruwt van de dood. Haar eigen, welteverstaan. Ze heeft nog vage herinneringen aan heteroseks, maar haar lust is gedoofd.

Deze lust minachtte ze, de seksualiteit zelf was slechts iets wat overwonnen moest worden. […] Wat bleef was verbale romantiek.
Hoe anders zat het met die andere lust. De lust om te slachten.

Mevrouw Van Babylon staat zichzelf een keer per maand toe die lust te botvieren op een manmens.

In het titelverhaal duikt een eenbenige vrouw op, die tegen de mannelijke hoofdpersoon zegt hem ooit op een feest te hebben gezien, waar zij zelf optrad als celliste van een strijkje. Zij heeft door een ongeluk met een grasmaaier een been verloren, maar treedt nog steeds op. Ik denk dat ieder bij het lezen van die zin fronst en zich zal afvragen of dat kan, goed cello spelen met één been.

Elk verhaal van deze bundel is goed en bevat passages, die erom vragen geciteerd te worden. Maar het gras mag niet voor de voeten van de lezers worden weggemaaid. Lezen dus, deze verhalen.

Hans van der Heijde

Arnon Grunberg – Het aanwezige been. Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam. 302 blz. € 24,99.